ملانوما علائم، علل، تشخیص و درمان
ملانوما چیست؟ بیماری پوستی ملانوما یکی از جدی ترین سرطان های پوستی است که در سلول های ملانوسایت اتفاق می افتد. ملانوسایت ها ملانین را تولید می کنند. ملانین در ایجاد رنگ پوست دخالت دارد. بیماری پوستی ملانوما می تواند در چشم ها (ملانوم چشم) و به ندرت در ارگان های داخلی مانند روده ها اتفاق بیفتد.
علت بیماری ملانوما مشخص نیست اما قرار گرفتن در معرض تابش فرابنفش حاصل از تابش خورشید و دستگاه های برنزه کننده می تواند ریسک ایجاد ملانوما را افزایش دهد. کمتر قرار گرفتن در مقابل تابش فرابنفش می تواند ریسک ایجاد ملانوم را کاهش دهد.
ریسک سرطان ملانوما در افراد بالای 40 سال بیشتر است مخصوصا در بین خانم ها احتمال ابتلا به بیماری پوستی ملانوما بیشتر می باشد. دانستن و شناخت علائم هشدار دهنده در مورد سرطان پوست می تواند به شما این اطمینان را دهد که تغییرات سرطانی پوست قبل از گسترش سرطان، شناسایی و درمان می شوند. بیماری ملانوما می تواند در صورت تشخیص به موقع درمان موفقیت آمیزی داشته باشد.
علائم بیماری ملانوما
علائم بیماری ملانوما می توانند در هر جایی از بدن ظاهر شوند. ملانوما اغلب در نواحی اتفاق می افتد که پوست در معرض خورشید قرار دارد مانند پاها، دست ها و صورت.
ملانوما هم چنین می تواند در نواحی اتفاق بیفتد که در معرض خورشید قرار ندارد مانند کف پاها، دست ها و یا بستر انگشتان. ملانومای نهان بیشتر در افرادی شایع می باشد که پوست تیره تری دارند.
علایم اولیه ملانوما عبارت است از:
- تغییراتی در خال های موجود
- ایجاد توده های جدید و پیگمنته با ظاهری غیر معمول روی پوست
بیماری پوستی ملانوما همیشه به صورت یک خال آغاز نمی شود. ملانوما هم چنین می تواند بر روی پوستی با ظاهر نرمال ایجاد شود.
مول های نرمال
مول های نرمال عموما رنگ یکنواخت دارند برای مثال قهوه ای یا سیاه هستند هم چنین مرز مشخصی دارند که آن را از پوست اطراف جدا می سازد. خال ها معمولا به شکل بیضی یا دایره هستند و معمولا کمتر از شش میلی متر ضخامت دارند، تقریبا به اندازه یک مداد پاک کن.
اغلب افراد بین 10 تا 45 خال دارند. خیلی از این خال ها تا سن 50 سالگی ایجاد می شوند، اگر چه خال ها ممکن است در طول زمان تغییر ظاهر دهند اما برخی از آن ها با افزایش سن از بین می روند.
خال های غیر معمول معمولا می تواند نشانه ای از سرطان ملانوما باشند.
برای کمک به شناسایی خال های غیر معمول که می تواند نشان از ملانوما یا سایر سرطان های پوستی باشند، توجه به موارد ذیل اهمیت دارد:
- شکل نامتقارن: مراقب خال هایی با اشکال نامنظم باشید، برای مثال خال هایی که دو نیمه بسیار متفاوت دارند.
- مرز نامنظم: مراقب خال هایی با مرز نامنظم باشید؛ زیرا می توانند نشانه ای از بیماری ملانوما باشند.
- تغییر در رنگ: مراقب توده هایی با رنگ های متفاوت و یا توزیع ناهمواری از رنگ باشید.
- ضخامت: توده های جدید که بیش از شش میلی متر ضخامت دارند می تواند خطرناک باشد.
- تغییر: مراقب تغییرات خال ها در طول زمان باشید، خال هایی که به لحاظ رنگ، شکل و یا اندازه تغییر می کنند و یا دچار خارش و یا خونریزی هستند می تواند علامت خطری محسوب شوند.
خال های سرطانی و بدخیم به لحاظ ظاهر می تواند بسیار متنوع باشند. برخی خال ها ممکن است همه تغییرات عنوان شده را نشان دهند؛ در حالی که برخی از خال ها ممکن است یک یا دو مشخصه غیر معمول داشته باشند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه تغییرات پوستی شدید فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
انواع ملانوم
ملانومای نهان
ملانوما پوستی می تواند در نواحی از بدن ایجاد شود که در معرض خورشید قرار ندارد مانند فضای بین انگشتان پا و یا کف دست ها، پاها، کف سر و یا نواحی ژنیتال. برخی اوقات به این نوع ملانوما، ملانومای نهان گفته می شود؛ زیرا در بخش هایی از پوست اتفاق می افتد که اغلب درست بررسی نمی شود. وقتی ملانوما در افرادی با پوست تیره تر اتفاق می افتد احتمال بروز ملانومای نهان بیشتر خواهد بود.
انواع ملانومای نهان عبارت است از:
- ملانوما ناخن: ملانومای Acral-lentiginous نوعی ملانومای نادر می باشد که می تواند زیر ناخن انگشتان یا پا اتفاق بیفتد. این نوع ملانوما هم چنین می تواند روی کف دست یا پا نیز اتفاق بیفتد. ملانوما ناخن در افراد سیاه پوست شایع تر است و اغلب در افرادی با رنگدانه پوستی تیره تر اتفاق می افتد.
- ملانوما در دهان (ملانومای دهانی)، مسیر گوارشی، ادراری و یا واژن: ملانومای مخاطی اغلب در غشاهای مخاطی پوشاننده بینی، دهان، مری، مقعد، مسیر ادراری و واژن اتفاق می افتد. ملانومای مخاطی به سختی تشخیص داده می شود زیرا می تواند به راحتی با سایر شرایط مشابه اشتباه گرفته شود.
- ملانوما در چشم ها: ملانوما چشم اغلب در uvea (لایه زیر سفیدی چشم) اتفاق می افتد. ملانومای چشم می تواند تغییراتی را در دید ایجاد کند و در طول معاینه چشم تشخیص داده می شود.
علت بیماری ملانوما
سرطان ملانوما زمانی اتفاق می افتد که سلول های تولید کننده ملانین که مسئول رنگ پوست هستند دچار تغییراتی شوند. به طور معمول سلول های پوستی به شیوه کنترل شده ای رشد می کنند. سلول های جدید و سالم، سلول های قدیمی را به سمت سطح پوست می رانند جایی که سلول ها در نهایت می میرند. اما زمانی که برخی سلول ها دچار آسیب در دی ان آ شوند سلول های جدید ممکن است به طور خارج از کنترلی رشد کنند و در نهایت توده ای از سلول های سرطانی را ایجاد می نمایند.
این که چطور دی ان آ پوستی آسیب می بیند و چطور منجر به ایجاد سرطان ملانوما می شود مشخص نیست. به عبارتی دیگر علت ایجاد ملانوما چندان روشن نیست. به نظر می رسد مجموعی از فاکتورها در ایجاد ملانوما دخالت دارند، از جمله فاکتورهای ژنتیکی و محیطی که سبب ایجاد بیماری ملانوما می شوند. پزشکان بر این باورند که تابش فرابنفش حاصل از خورشید می تواند در ایجاد ملانوما دخالت داشته باشد. هم چنین لامپ ها و دستگاه های برنزه کننده نیز در ایجاد ملانوما دخالت دارند. تابش خورشید در ایجاد همه انواع ملانوم نقش ندارد، مخصوصا انواعی از ملانوما که در بخش هایی از پوست اتفاق می افتد که در معرض تابش خورشید قرار ندارد. این امر نشان می دهد فاکتورهای دیگری در بروز بیماری پوستی ملانوما دخالت دارند.
فاکتورهای خطر در بیماری پوستی ملانوما
برخی فاکتورها که ریسک ایجاد ملانوما را افزایش می دهد عبارت است از:
- پوست بور: داشتن ملانین کمتر در پوست بدان معناست که شما محافظت کمتری در برابر تابش فرابنفش خواهید داشت. بنابراین افرادی با موهای بلوند یا قرمز و چشمان روشن و پوستی دارای کک و مک یا پوستی که به راحتی آفتاب سوخته می شود بیشتر در خطر ابتلا به بیماری ملانوما قرار دارند و این در مقایسه با کسانی است که پوست تیره تری دارند. اما ملانوما می تواند در افرادی با پوست تیره تر نیز اتفاق بیفتد.
- سابقه آفتاب سوختگی: یک یا چند آفتاب سوختگی شدید که با تاول همراه بوده است ریسک ایجاد ملانوما را افزایش می دهد.
- قرار گرفتن بیش از حد در برابر تابش فرابنفش: قرار گرفتن در معرض فرابنفش که در اثر تابش خورشید یا قرار گرفتن در دستگاه های برنزه کننده ایجاد می شود می تواند ریسک ایجاد سرطان پوست و از جمله سرطان ملانوما را افزایش دهد.
- زندگی در مناطق استوایی: افرادی که در مناطق استوایی زندگی می کنند به دلیل تابش مستقیم خورشید مقدار فرابنفش بیشتری را دریافت می کنند و مستعد ابتلا به بیماری پوستی ملانوما هستند.
- داشتن خال های زیاد و خال های غیر معمول: داشتن بیش از 50 خال معمولی در بدن می تواند نشانه ای از افزایش خطر ابتلا به ملانوما باشد. هم چنین داشتن یک خال با شکل غیر معمول نیز ریسک ابتلا به ملانوما را افزایش می دهد.
- سابقه خانوادگی در ابتلا به ملانوما: اگر نزدیکان شما مانند پدر، فرزند، خواهر یا برادر شما سابقه ابتلا به ملانوما داشته باشد شانس ابتلا به بیماری ملانوما در شما بیشتر خواهد بود.
- ضعف سیستم ایمنی: افرادی با سیستم ایمنی ضعیف مانند آن هایی که تحت انجام پیوند اعضا قرار می گیرند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان پوست ملانوما قرار دارند.
تشخیص ملانوما
ملانوما چگونه تشخیص داده می شود؟ پزشک می تواند گزینه های زیر را برای غربالگری سرطان پوست ملانوما در نظر داشته باشد:
- معاینه پوست: در طول معاینه پوست، پزشک پوست سر تا پای شما را به دقت معاینه می کند.
انجام معاینه پوست در خانه:
- در این روش شما باید مراقب خال ها، کک و مک و هر گونه برجستگی و تغییر روی پوست خود باشید. هر کدام از موارد عنوان شده می تواند تغییراتی را در پوست به همراه داشته باشد که شما باید مراقب آن باشید.
- بهترین راه برای انجام این معاینه آن است که در برابر آیینه ای قدی بایستید و با استفاده از یک آیینه دستی به دقت بخش های بدن خود را بررسی کنید.
- مراقب باشید تا جلو، پشت و اطراف بازوها و پاها را نیز بررسی کنید.
- فراموش نکنید که کشاله ران، کف سر، ناخن ها، کف پا یا فضای بین انگشتان را نیز مشاهده کنید.
برخی سازمان های پزشکی انجام معاینه پوست توسط پزشک یا خود بیمار را به طور دوره ای توصیه می کنند. برخی دیگر نیز غربالگری سرطان پوست را توصیه نمی کنند؛ زیرا هنوز مشخص نیست آیا انجام غربالگری سرطان پوست می تواند به نجات جان انسان ها کمک کند یا خیر. به هر حال یافتن یک خط و خال می تواند منجر به انجام بیوپسی شود. اگر مورد سرطانی یا پیش سرطانی وجود نداشته باشد در آن صورت درد، هزینه و اضطراب بی موردی برای بیمار ایجاد شده است. به طور کلی تصمیم گیری در مورد انجام غربالگری مناسب با مشورت پزشک و بر اساس فاکتورهای خطر بیمار انجام می شود.
- برخی اوقات سرطان ها به سادگی و با بررسی پوست مشخص می شوند اما تنها راه تشخیص دقیق سرطان ملانوما انجام بیوپسی است. در این روش بخش های مشکوک برداشته می شود و توسط پاتولوژیست مورد آنالیز قرار می گیرد.
انواع بیوپسی های زیر به منظور تشخیص ملانوما کاربرد دارد:
- بیوپسی پانچ: در طول بیوپسی پانچ پزشک از ابزاری با تیغه مدور استفاده می کند. این تیغه روی پوست مناطق مشکوک فشار داده می شود و بخشی از پوست برداشته می شود.
- بیوپسی Excisional: در این روش کل توده و یا خال همراه با مرزی از پوستی که نرمال به نظر می رسد برداشته می شود.
- بیوپسی Incisional: در این روش بخش نامنظمی از خال یا توده به منظور بررسی های آزمایشگاهی برداشته می شود.
نوع روش بیوپسی برای تشخیص ملانوما بستگی به موقعیت بیمار دارد. پزشک تا حد امکان بیوپسی پانچ و یا excisional را برای برداشت کل توده ترجیح می دهد. بیوپسی Incisional زمانی استفاده می شود که سایر تکنیک ها به سادگی قابل انجام نباشد؛ برای مثال خال یا توده مشکوک بسیار بزرگ باشد.
مراحل بیماری پوستی ملانوما
اگر تشخیص ملانوما در مورد فردی داده شد، قدم بعدی تعیین مرحله سرطان است:
- تعیین ضخامت: ضخامت ملانوما با استفاده از معاینه دقیق زیر میکروسکوپ و استفاده از ابزارهایی به نام میکرومتر تعیین می شود. ضخامت ملانوما به پزشک در تنظیم برنامه درمانی کمک می کند و به طور کلی تومورهای ضخیم تر نشان از بیماری جدی تری دارد.
- بررسی این که آیا ملانوما گسترش یافته است: برای تعیین این که ملانوما به نزدیک غدد لنفاوی رسیده است یا خیر از روشی به نام بیوپسی غده لنفاوی نگهبان استفاده می شود. در طول بیوپسی غده لنفاوی نگهبان رنگی به نزدیکی محل برداشت ملانوما تزریق می شود. اولین غده لنفاوی که رنگ را جذب می کند به عنوان غده لنفاوی نگهبان در نظر گرفته می شود. اگر این غده لنفاوی فاقد سرطان باشد در آن صورت می توان احتمال داد ملانوما فراتر نرفته و متاستاز نداده است. سرطان ممکن است عود کرده و یا منتشر شود، حتی اگر غده لنفاوی نگهبان عاری از سرطان باشد.
سایر فاکتورها در تعیین میزان تهاجمی بودن ملانوما عبارت است از: آیا سلول های سرطانی منجر به زخم باز شده است و روند تقسیم سلول های سرطانی زیر میکروسکوپ چگونه است.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما با دیدن تغییرات پوستی که احتمالا شما را نگران کرده است به نزد پزشک خانواده مراجعه خواهید کرد. بسته به موقعیت شما و نتایج آزمایشات، به متخصص پوست یا درماتولوژیست یا متخصص درمان سرطان یا انکولوژیست ارجاع داده خواهید شد.
از آن جایی که وقت ملاقات با پزشک کوتاه است و از آن جایی که اغلب موارد زیادی باید مورد توجه قرار گیرد بهتر است قبل از ملاقات با پزشک آمادگی لازم را داشته باشید. در ادامه اطلاعاتی آمده است که شما را برای ملاقات با پزشک آماده می کند.
- علائمی که تجربه می کنید و حتی علائم غیر مربوط را یادداشت کنید.
- لیستی از داروها، مکمل ها و ویتامین های مصرفی خود آماده کنید.
- سعی کنید به هنگام ملاقات با پزشک همراهی داشته باشید تا در به خاطر سپردن تمامی مواردی که پزشک عنوان می کند شما را یاری کند.
- سوالات احتمالی خود را یادداشت کنید.
زمان ملاقات شما با پزشک محدود است بهتر است لیستی از سوالات خود آماده نمایید. در مورد ملانوما برخی پرسش های مهم که می توانید از پزشک خود بپرسید عبارت است از:
- آیا به بیماری پوستی ملانوما مبتلا هستم؟
- گستردگی ملانومای من چقدر است؟
- آیا ملانومای من می تواند به سایر بخش ها گسترش یابد؟
- آیا باید تست های بیشتری انجام دهم؟
- چه انتخاب های درمانی برای درمان ملانوما پیش رو دارم؟
- آیا این درمان ها منجر به رفع ملانوما خواهد شد؟
- این انتخاب های درمانی چه اثرات جانبی در پی دارد؟
- بهترین درمان برای من چیست؟
- آیا باید به نزد متخصص بروم؟ هزینه متخصص چقدر است؟ آیا این هزینه ها تحت پوشش بیمه می باشد؟
- آیا بروشور یا وب سایتی وجود دارد که در مورد ملانوما اطلاعات بیشتری به من بدهد؟
- چه زمانی دوباره برای پیگیری باید مراجعه کنم؟
این سوالات پیشنهادی است. شما ممکن است سوالات بیشتری داشته باشید. فراموش نکنید که می توانید با پزشک خود راحت باشید و هر گونه سوالی که در ذهن دارید را بپرسید.
درمان ملانوما
ملانوما با استفاده از اعداد رومی از یک تا چهار (I تا IV) طبقه بندی می شوند. مرحله I ملانوما کوچک است و نرخ موفقیت درمان بالاست. اما با افزایش اعداد و مرحله بیماری شانس بهبود کمتر می شود. مرحله IV بدان معناست که ملانوما به فراتر از پوست رسیده است و ارگان های دیگری مانند ریه ها و کبد را مورد حمله قرار داده است (ملانوما بدخیم).
کیفیت درمان سرطان ملانوما به سایز و مرحله سرطان، وضعیت کلی سلامت فرد و اولویت های شخصی او بستگی دارد.
درمان سرطان ملانوما در مراحل اولیه
درمان ملانوما در مراحل اولیه معمولا عبارت است از جراحی به منظور برداشت ملانوما. ملانومای بسیار نازک می تواند با استفاده از بیوپسی برداشته شود و نیازی به درمان های بیشتر نیست. در غیر این صورت با استفاده از جراحی، بافت سرطانی و بخشی از پوست نرمال برداشته می شود.
انتخاب های درمانی برای ملانوما بدخیم که از پوست فراتر رفته عبارت است از:
- جراحی به منظور برداشت غدد لنفاوی آسیب دیده. اگر ملانوما به غدد لنفاوی وارد شود در این صورت جراح می تواند غده لنفاوی آسیب دیده را بردارد. درمان های بیشتر قبل و بعد از جراحی توصیه می شود.
- شیمی درمانی: شیمی درمانی از داروهایی برای تخریب سلول های سرطانی استفاده می کند. شیمی درمانی می تواند به صورت وریدی، قرص و یا هر دو انجام شود. شیمی درمانی می تواند در رگ بازوها یا پا انجام شود که در آن صورت پرفیوژن اندام تحتانی ایزوله (isolated limb perfusion) نامیده می شود. در طول این روش خون در پا یا بازوها برای مدت کوتاهی به سایر بخش های بدن نمی رسد؛ بنابراین داروی شیمی درمانی مستقیما به نواحی پیرامون ملانوما می رسد و بر سایر بخش ها تاثیر نمی گذارد.
- رادیوتراپی: این درمان از پرتوهایی با قدرت بالا مانند اشعه ایکس استفاده می کند تا سلول های سرطانی را نابود کند. رادیوتراپی می تواند بعد از جراحی توصیه شود.
- درمان بیولوژیک: درمان بیولوژیک سیستم ایمنی بیمار را تقویت می کند و به بدن کمک می کند تا با سرطان ملانوما مبارزه کند. تاثیرات جانبی این درمان ها شبیه به آنفلوآنزا است و علائمی مانند تب، لرز، خستگی، سردرد و درد ماهیچه ای را به دنبال دارد. درمان های بیولوژیکی که برای ملانوما وجود دارد عبارت است از اینترفرون و اینترلوکین دوipilimumab، nivolumab و pembrolizumab.
- درمان هدفمند: داروهای این رویکرد درمانی برای درمان ملانوما به نحوی طراحی شده است که برخی اهداف آسیب پذیر در سلول های سرطانی را مورد توجه قرار می دهد. عوارض جانبی این روش درمانی بسیار نادر است اما به طور کلی مشکلات پوستی، تب، لرز و دهیدراسیون از عوارض جانبی آن می باشد. Vemurafenib، dabrafenib و trametinib از جمله داروهایی هستند که در ملانومای پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها تنها در صورتی موثر هستند که سلول های سرطانی دارای جهش ژنتیکی خاص باشند. سلول های حاصل از ملانوما ابتدا تست می شوند تا مشخص شود آیا این داروها می توانند کمک کننده باشند یا خیر.
پیشگیری از ملانوما
شما می توانید ریسک ایجاد بیماری پوستی ملانوما و سایر انواع سرطان را کاهش دهید. توجه به نکات زیر می تواند کمک کننده باشد:
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض تابش خورشید در میانه های روز: خیلی از افراد در آمریکای شمالی در ساعات ده صبح تا چهار بعد از ظهر با قوی ترین میزان تابش خورشید رو به رو هستند. بنابراین سعی کنید فعالیت های خود را به نحوی برنامه ریزی کنید که در ساعات اوج تابش خورشید در فضای آزاد نباشید. این نکته در زمستان و در روزهای ابری نیز صادق است. قرار گرفتن در معرض تابش خورشید در طول زمان می تواند سبب ریسک سرطان ملانوما پوست شود.
- از ضد آفتاب های مناسب استفاده کنید: ضد آفتاب ها تمام اشعه های مضر خورشید را فیلتر نمی کنند اما نقش مهمی در محافظت در برابر خورشید ایفا می کنند. از ضد آفتاب هایی استفاده کنید که اس پی اف آن ها حداقل 15 باشد. ضد آفتاب ها را هر دو ساعت یک بار تمدید کنید. توجه به تمدید مجدد ضدآفتاب ها به هنگام تعریق و شنا کردن بسیار اهمیت دارد. آکادمی درماتولوژی آمریکا ضد آفتاب هایی را با اس پی اف حداقل سی و مقاوم به آب پیشنهاد می کند هم چنین باید توجه داشت ضد آفتاب مورد نظر شما را علیه تابش دو نوع اشعه فرابنفش (A و B) محافظت کند.
- لباس های محافظتی مناسب بپوشید: ضد آفتاب ها محافظت کاملی را علیه تابش فرابنفش تامین نمی کنند. سعی کنید پوست خود را با پوشاندن لباس های آستین بلند و با پاچه های بلند محافظت کنید هم چنین از کلاه هایی با لبه پهن استفاده کنید. برخی کمپانی ها لباس هایی را تولید کرده اند که علیه تابش خورشید محافظت دارند. متخصصین پوست می توانند شما را در تهیه این محصولات هدایت کنند.
- از عینک های آفتابی استفاده کنید: از عینک هایی استفاده کنید که شما را علیه تابش فرابنفش نوع A و B حمایت کند.
- مراقب تغییرات پوستی خود باشید: پوست خود را به طور منظم معاینه کنید و مراقب توده های جدید یا تغییر در وضعیت خال ها و کک و مک های موجود باشید.