فولیکولیت علائم، علل، تشخیص و درمان

فولیکولیت چیست؟ فولیکولیت بیماری پوستی شایعی است که در آن فولیکول ها ملتهب می شوند. عامل فولیکولیت می تواند باکتریایی یا قارچی باشد. در ابتدا علائمی شبیه جوش های ریز قرمز یا توده هایی سفید پیرامون فولیکول های مو مشخص می شود. فولیکولیت می تواند گسترش یافته و به زخم های شدیدی تبدیل شوند.

فولیکولیت معمولا خطرناک نیست اما با خارش و زخم همراه است و سبب خجالت در بیمار نیز میگردد. عفونت های شدید می تواند سبب ریز مو (فولیکولیت ریزنده) و زخم های دائمی شود.

اگر شما به فولیکولیت خفیف دچار شوید با برخی اقدامات فردی می توانید علائم فولیکولیت را از بین ببرید. در شرایط شدید یا عود شونده شما باید به پزشک مراجعه کنید.

علائم فولیکولیت

علائم فولیکولیت عبارت است از:

دسته ای از جوش های سر سفید یا قرمز که پیرامون فولیکول های مو ایجاد می شود.
تاول های پر از مایع که باز شده و ترک می خورد.
پوست ملتهب و قرمز
خارش و سوزش پوست
درد و حساس شدن ناحیه درگیر
ورم و یا توده های بزرگ

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد

اگر علائم فولیکولیت در شما بعد از چند روز از بین نرفت و یا تشدید شد فورا به پزشک مراجعه کنید. شما باید برای کنترل فولیکولیت از آنتی بیوتیک و داروهای ضد قارچ استفاده کنید.

انواع فولیکولیت

انواع فولیکولیت سطحی

فولیکولیت باکتریایی: فولیکولیت باکتریایی بسیار شایع می باشد و با خارش، جوش های سر سفید و یا توده های پر از مایع همراه است. فولیکولیت باکتریایی می تواند ریش مردان را درگیر کند. این نوع فولیکولیت زمانی اتفاق می افتد که فولیکول های مو توسط باکتری آلوده شوند؛ باکتری استافیلوکوکوس اورئوس معمولا در این عفونت ها دخالت دارد. باکتری استافیلوکوک همیشه روی پوست زندگی می کند. اما عموما زمانی می تواند سبب مشکل شود که از طریق برش و یا زخم وارد زخم ها شود.

فولیکولیت وان داغ یا Hot tub: این نوع فولیکولیت در اثر باکتری سودوموناس ایجاد می شود. شما ممکن است در فضاهای مختلفی در معرض این باکتری ها قرار بگیرید از جمله در وان های داغ و استخرهای گرم که حاوی مقادیر کلر و میزان pH نامناسب است. شما ممکن است دچار راش های قرمز، گرد و توده های خارش دار شوید که یک تا چهار روز بعد از قرار گرفتن در معرض باکتری ادامه پیدا می کند. این علائم بعدا به تاول های چرکی کوچک تبدیل می شود. راش احتمالا در نواحی بدتر می شود که پوست در تماس مستقیم با آب یا سطوح آلوده است.

فولیکولیت کاذب ریش (Barber's itch pseudofolliculitis barbae): این التهاب ناشی از موهایی است که به داخل در حال رشد می باشند. این نوع فولیکولیت مردان سیاه پوستی را تحت تاثیر قرار می دهد که صورت و گردن خود را اصلاح می کنند. افرادی که ناحیه تناسلی خود را وکس می کنند نیز ممکن است دچار این نوع فولیکولیت شوند. این نوع فولیکولیت می تواند اسکارهای تیره ای را به جا بگذارد (فولیکولیت ناحیه تناسلی).
فولیکولیت پیتروسپوروم (Pityrosporum): این نوع فولیکولیت مخصوصا در نوجوانان و مردان بالغ شایع است. این نوع فولیکولیت ناشی از عفونت قارچی می باشد و منجر به جوش های چرکی، خارش دار، قرمز و مزمن روی کمر و قفسه سینه می شود و برخی اوقات نیز ممکن است در گردن، شانه ها، بازوها و صورت نیز ایجاد شود.

انواع فولیکولیت عمیق

فولیکولیت های عمیق زمانی ایجاد می شود که کل فولیکول مو درگیر شود و به فرم های مختلفی ظاهر می شود:

Sycosis barbae (فولیکولیت سیکوزباربه): این نوع از فولیکولیت مردانی را تحت تاثیر قرار می دهد که به تازگی شروع به تراشیدن ریش های خود می کنند. ابتدا جوش های چرکی روی لب بالایی، چانه و فک ایجاد می شود. سپس در طول روزها و هفته ها که اصلاح کردن ادامه می یابد این علائم شایع تر می شود. سایکوزباربه شدید می تواند سبب اسکار شود.
فولیکولیت گرم منفی: این نوع فولیکولیت زمانی ایجاد می شود که شما برای مدت زمانی طولانی به منظور درمان آکنه از آنتی بیوتیک استفاده کنید. آنتی بیوتیک ها تعادل نرمال باکتری ها را در بینی شما بر هم می زند و سبب رشد بیش از حد میکروارگانیسم های مضر از دسته باکتری های گرم منفی می شوند. در اغلب افراد این نوع فولیکولیت مشکلی ایجاد نمی کند و زمانی که مصرف آنتی بیوتیک قطع شود باکتری در بینی به شرایط نرمال خود باز می گردد. در تعداد کمی از افراد باکتری گرم منفی به پوست اطراف دهان و بینی کشیده می شود. این امر سبب ایجاد آکنه جدید می شود.
کورک یا کفگیرک یا فرونکل و کاربونکل: این نوع فولیکولیت زمانی اتفاق می افتد که فولیکول های مو به طور عمیق با استافیلوکوک آلوده شده باشند. یک کورک می تواند به صورت ناگهانی و به شکل توده ای قرمز یا صورتی رنگ که دردناک می باشد ظاهر شود. پوست اطراف نیز ممکن است قرمز و متورم شود. این توده ها معمولا چرکی هستند و قبل از پاره شده و تخلیه رشد کرده بزرگ تر و دردناک تر می شوند. برخی کورک های کوچک معمولا بدون اسکار برطرف می شوند. کورک های بزرگ اما می توانند اسکار بر جای گذارند. (کاربونکل: توده ای جوش می باشد که معمولا روی پشت گردن، شانه ها، کمر یا ران ها ایجاد می شود. کاربونکل سبب عفونت شدید تری می شود. در نتیجه به آرامی بهبود می یابد و احتمالا می تواند اسکار بر جای بگذارد).

فولیکولیت ائوزینوفیلی: این نوع فولیکولیت معمولا افراد مبتلا به اچ آی وی را تحت تاثیر قرار می شود. علائم فولیکولیت ائوزینوفیلی شامل خارش شدید و عود تکه های ملتهب، زخم های چرکی روی کف سر، صورت، گردن و قفسه سینه است. زخم ها معمولا گسترش پیدا می کنند و پس از بهبود اغلب نواحی تیره تری را در مقایسه با پوست نرمال ایجاد می کنند. علت دقیق فولیکولیت ائوزینوفیلی مشخص نیست اما ممکن است قارچ های شبه مخمر مسئول در فولیکولیت پیتروسپوروم در آن دخالت داشته باشند.

علت فولیکولیت

فولیکولیت در اثر عفونت فولیکول های مو که معمولا ناشی از استافیلوکوک می باشد ایجاد می شود. فولیکولیت هم چنین می تواند در نتیجه ویروس ها، قارچ ها و حتی التهاب ناشی از موهایی ایجاد شود که به داخل رشد می کنند.

فولیکولیت می تواند به صورت سطحی یا عمیق طبقه بندی شود و این بستگی به میزان آلوده شدن فولیکول مو دارد. فولیکولیت های عمیق معمولا شدید تر هستند.

فولیکول ها روی کف سر به هم بسیار نزدیک می شوند و فولیکولیت می تواند در هر جایی به جز کف دست ها، پاها، لب ها و غشاهای مخاطی اتفاق بیفتد. فولیکول های آسیب دیده در خطر عفونت هستند.

شایع ترین علت آسیب به فولیکول که خطر فولیکولیت را بیشتر می کنند عبارت است از:

اصطکاک ناشی از اصلاح یا لباس تنگ
گرما و تعریق (برای مثال پوشیدن دستکش)
برخی شرایط پوستی مانند درماتیت و آکنه
آسیب به پوست مانند خراش یا زخم های ناشی از جراحی
پوشاندن پوست با استفاده از بانداژ پلاستیکی و یا نوارهای چسبنده

فاکتور های خطر در بیماری فولیکولیت

هر کسی می تواند به فولیکولیت دچار شود اما وجود برخی فاکتورهای خطر می تواند شما را بیشتر مستعد ابتلا به فولیکولیت کند. این فاکتورها عبارت است از:

داشتن سابقه پزشکی که مقاومت به عفونت را در شما کاهش می دهد مانند دیابت، لوکمیای مزمن و ایدز.
داشتن آکنه یا درماتیت
آسیب قبلی به پوست مانند جراحی
مصرف برخی داروها مانند کرم های استروئیدی یا آنتی بیوتیک تراپی برای مدتی طولانی به منظور رفع آکنه
داشتن اضافه وزن
پوشیدن منظم لباس هایی که سبب تعریق و گرما می شود مانند دستکش یا چکمه های بلند
غوطه ور شدن در وان آب داغ
اصلاح کردن

عوارض ناشی از بیماری فولیکولیت

عوارض احتمالی ناشی از فولیکولیت عبارت است از:

عفونت های عود کننده و در حال گسترش
تکه های عفونی پوست که با خارش همراه می باشد و مساحت بزرگی را تشکیل داده است.
وجود جوش در زیر پوست
آسیب دائمی به پوست مانند وجود اسکار یا نقطه های تیره بر روی پوست
از بین رفتن فولیکول های مو و ریزش موی دائمی (فولیکولیت ریزنده)

آزمایش ها و تشخیص فولیکولیت

پزشک احتمالا فولیکولیت را با استفاده از بررسی پوست و بازبینی سابقه بالینی تشخیص خواهد داد. اگر درمان های معمول عفونت را برطرف نکند در آن صورت باید از پوست عفونی نمونه برداری کرد. نمونه ها برای کمک به تعیین علت عفونت به آزمایشگاه فرستاده می شود. به ندرت بیوپسی پوستی می تواند به رد کردن سایر شرایط پوستی کمک کند.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

شما احتمالا ابتدا به پزشک خانواده مراجعه خواهید کرد و سپس او شما را به متخصص پوست یا درماتولوژیست ارجاع می دهد.

برای آمادگی به منظور ملاقات با پزشک بهتر است از قبل مواردی را آماده بفرمایید:

لیستی از علائمی که تجربه می کنید حتی علائمی که به شرایط پوستی شما ارتباطی ندارد تهیه بفرمایید.
اطلاعات کلیدی مانند استرس و تغییرات اخیر زندگی خود را در نظر داشته باشید.
همه داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی تان را لیست کنید.
لیستی از سوالات احتمالی خود تهیه بفرمایید.

در مورد فولیکولیت برخی سوالات پایه ای که می توانید از پزشک خود بپرسید عبارت است از:

علت احتمالی علائم من چیست؟
آیا این علائم علت دیگری نیز دارد؟
چه تست هایی را برای تشخیص فولیکولیت باید انجام دهم؟
بهترین روند درمانی برای من چیست؟
من به بیماری دیگری نیز مبتلا هستم، چطور می توانم این شرایط را با هم کنترل کنم؟
تاثیرات جانبی ناشی از این درمان ها چیست؟
آیا جایگزینی برای داروهایی که نسخه کرده اید وجود دارد؟
آیا بروشور یا وب سایتی وجود دارد تا در مورد فولیکولیت اطلاعات بیشتری به دست آورم؟
آیا برنامه خاصی به منظور پیگیری درمان برای من در نظر دارید؟

پزشک نیز احتمالا سوالاتی را از شما در مورد فولیکولیت خواهد پرسید. آمادگی پاسخ دهی به سوالات او را داشته باشید. برخی سوالات احتمالی پزشک عبارت است از:

چند وقت است به فولیکولیت مبتلا هستید؟
آیا سابقه ابتلا به درماتیت را داشته اید؟
آیا دست های شما مرتب در معرض گرما و تعریق قرار داشته است برای مثال آیا زیاد از دستکش های لاستیکی استفاده می کنید؟
آیا یک یا دو روز قبل از آن که متوجه راش های پوستی تان شوید از استخرهای داغ یا وان داغ استفاده کرده بودید؟
آیا علائم تان دائمی است یا گهگاهی ظاهر می شود؟
آیا پوست تان دچار خارش است؟ آیا نسبت به لمس شدن پوست تان احساس درد دارید؟
آیا چیزی وجود دارد که علائم تان را بهتر می کند؟
آیا چیزی وجود دارد که علائم تان را بدتر کند؟

باید توجه داشت برخی اوقات فولیکولیت بدون درمان از بین می رود. برخی اقدامات فردی مانند استفاده از کمپرس های گرم و کرم های ضدخارش می تواند به تخفیف علائم تان کمک کند.

درمان فولیکولیت

درمان فولیکولیت بستگی به نوع و شدت شرایط، مراقبت هایی که شما انجام داده اید و عملکرد شما دارد. حتی اگر درمان کمک کننده باشد فولیکولیت ممکن است عود کند.

داروهای مورد استفاده در درمان فولیکولیت

کرم ها و قرص هایی برای کنترل عفونت ناشی از فولیکولیت: برای عفونت های خفیف، پزشک می تواند استفاده از کرم آنتی بیوتیک موپیروسین را پیشنهاد کند. آنتی بیوتیک های خوراکی به طور معمول برای درمان فولیکولیت استفاده نمی شوند. اما در مواردی شدید که فولیکولیت عود می کند پزشک ممکن است این داروها را نیز نسخه کند.
کرم ها، شامپو ها یا قرص هایی برای برطرف کردن عفونت فولیکولیت: ترکیبات ضد قارچ برای عفونت های ناشی از قارچ استفاده می شود مانند پیتروسپوروم فولیکولیتیس. آنتی بیوتیک ها در درمان این نوع از فولیکولیت موثر نمی باشند.
کرم ها یا قرص هایی برای کاهش التهاب: اگر شما به فولیکولیت ائوزینوفیلی دچار باشید در آن صورت پزشک استفاده از کرم های استروئیدی را برای شما پیشنهاد می کند. اگر فولیکولیت شدید باشد شما ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی دریافت کنید. این داروها می توانند تاثیرات جانبی جدی را برای شما در پی داشته باشد. بنابراین دوره درمان با استروئیدها تا حد ممکن باید کوتاه باشد.

اگر شما به ایدز یا اچ آی وی دچار باشید بعد از استفاده از داروهای آنتی ویرال شاهد بهبود در فولیکولیت ائوزینوفیل خواهید بود.

سایر راه های درمانی

جراحی کوچک: اگر شما به جوش های بزرگ یا کربونکل دچار باشید پزشک ممکن است برای تخلیه آن برش کوچکی ایجاد کند. این روش می تواند درد ناشی از جوش های فولیکولیت را تخفیف داده و بهبود را تسریع کند و احتمال ایجاد اسکار را نیز کاهش دهد. در مواردی که تخلیه چرک ادامه دارد، پزشک ممکن است ناحیه تحت درمان را با گاز استریل بپوشاند.
نور درمانی با کرم های دارویی: نور درمانی می تواند به بیماران مبتلا به فولیکولیت کمک کند. در تحقیقی متشکل از هفت بیماری که هر کدام یک درمان مربوط به نور درمانی را انجام می دادند، شش نفر بعد از چهار هفته بهبود معنی داری را نشان دادند. در تحقیق دیگری که بر روی یک مرد انجام شده بود تکنیک به کار رفته به درمان فولیکولیت منجر گردید. 15 ماه بعد از آخرین درمان اثری از علائم فولیکولیت در مرد مشاهده نشد.
لیزر به منظور رفع موهای زائد: اگر سایر درمان ها موفقیت آمیز نباشد لیزر تراپی می تواند به رفع عفونت فولیکولیت کمک کند. این روش پر هزینه است و ممکن است به چندین جلسه درمانی نیاز باشد. در این روش تراکم مو در نواحی درگیر در بیمار کاهش می یابد. برخی از عوارض جانبی این روش تیره شدن پوست، اسکار و تاول می باشد.

اقدامات و شیوه های درمان خانگی

درمان خانگی فولیکولیت

مراقبت ها و درمان خانگی فولیکولیت در موارد خفیف موثر واقع می شوند. برخی رویکردهای زیر می تواند به تخفیف ناراحتی ناشی از فولیکولیت کمک کرده و روند بهبود را تسریع کند و مانع از گسترش فولیکولیت شود:

استفاده از کمپرس های گرم یا مرطوب: چندین بار در روز از آن استفاده کنید تا ناراحتی ناشی از فولیکولیت تخفیف یابد و این روش به بهبود نواحی که عفونت آن تخلیه شده نیز کمک می کند. می توانید کمپرس را با استفاده از محلول آب نمک مرطوب کنید (یک قاشق غذا خوری نمک در دو فنجان آب).
از آنتی بیوتیک های غیر نسخه ای استفاده کنید: استفاده از ژل ها، کرم ها و شوینده های ضد عفونی کننده غیر نسخه ای روش موثر دیگری در درمان خانگی فولیکولیت است.
از لوسیون های آرام کننده استفاده کنید: برای تخفیف خارش از لوسیون های ضد خارش و یا کرم هیدروکورتیزون غیر نسخه ای استفاده کنید.
پوست آسیب دیده را تمیز کنید: پوست نواحی عفونی را دو بار در روز با صابون آنتی باکتریال تمیز کنید. پوست خود را با حوله تمیز کنید و حوله خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
از پوست خود مراقبت کنید: در صورت امکان از اصلاح کردن پرهیز کنید. در صورتی که باید اصلاح کنید از ریش تراش برقی استفاده کنید. پس از اصلاح، پوست را با آب گرم بشویید و از مرطوب کننده استفاده کنید.

پیشگیری از بیماری فولیکولیت

شما می توانید برای پیشگیری از عود فولیکولیت این اقدامات را انجام دهید:

اجتناب از پوشیدن لباس های تنگ: عدم استفاده از لباس های تنگ میزان اصطکاک بین پوست و لباس را کاهش می دهد و بدین ترتیب احتمال عود فولیکولیت کمتر می شود.
زمانی که ناچارید از دستکش های پلاستیکی استفاده کنید بعد از هر بار استفاده آن ها را درآورده و زیر و رو کنید و با آب و صابون شستشو داده و به درستی خشک کنید.
از اصلاح کردن اجتناب کنید: اگر به چهره تراشیده شده و براق نیازی ندارید اجازه دهید تا موهای ریش رشد کند.
با دقت اصلاح کنید: از ریش تراش برقی استفاده کنید، قبل از اصلاح، پوست خود را با آب گرم بشویید و از پاک کننده ضعیفی استفاده کنید. ده دقیقه قبل از اصلاح کردن از کرم یا ژل اصلاح استفاده کنید تا موهای تان نرم شود. بعد از اصلاح از لوسیون مرطوب کننده استفاده کنید.
اصلاح کردن را در جهت رویش مو انجام دهید. اگر چه یافته های متناقضی در این زمینه وجود دارد؛ زیرا در تحقیقی نشان داده شده است که اصلاح کردن خلاف رویش مو می تواند به بهبودی راش های ناشی از فولیکولیت کمک کند. به هر حال تحقیقات به دنبال یافتن بهترین روش می باشد. استفاده از محصولات مو بر نیز می تواند انتخاب مناسبی باشد.
اگر دارای وان آب داغ یا استخر داغ هستید آن را به دقت تمیز کنید و از مقدار توصیه شده کلر در آن استفاده کنید.

منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org