تعریف:

اختلالی که در طی آن یک لخته در قسمتی از جریان خون تشکیل شده به صورت متراکم در می آید، از طریق گردش خون حرکت کرده و در یکی از عروق دیستال جایگزین می شود.

اتیولوژی:

تشکیل ترومبوز، ابتدا به صورت آسیب اندوتلیوم عروق آغاز می شود و سپس به دنبال آن استاز و افزایش انعقادپذیری (تریاد ویرشو¹) اتفاق خواهد افتاد. ترومبوز به طور شایع در عروق عمقی پا و لگن دیده شده و در عروق ریوی، آمبولیزه می شود.

ریسک فاکتورها:

ریسک فاکتور های مامایی: بارداری، زایمان سزارین (به ویژه در موارد سزارین اورژانس)، زایمان به کمک ابزار، زایمان طول کشیده، بارداری دوقلو، زایمان های متعدد، پره اکلامپسی، دوران استراحت پس از زایمان.

ریسک فاکتورهای ژنیکولوژیک: استروژن درمانی، برای مثال داروهای ضد بارداری خوراکی (به ویژه در موارد مصرف سیگار، ریسک آن بالا خواهد رفت)، استفراغ های شدید در دوران بارداری، دهیدراسیون، سندرم افزایش تحریک پذیری تخمدان، درمان جایگزین هورمونی، توده لگنی، بدخیمی های ژنیکولوژیک، عمل جراحی لگن.

ریسک فاکتورهای عمومی: سن، سابقه خانوادگی و یا فردی مثبت، ترومبوفیلی، چاقی، وریدهای واریسی، عفونت ها، عدم تحرک، مصرف سیگار، بیماری های قلبی-ریوی.

اپیدمیولوژی:

شایع ترین عامل مرگ و میر مادر را در انگلستان تشکیل می دهد. شیوع آن معادل با 1 مورد در 6000 بارداری است و در کمتر از 0.5 موارد از 1000 نفر استفاده کنندگان داروهای ضد بارداری خوراکی، دیده می شود.

شرح حال:

ترومبوز عمقی وریدی: درد ساق پا، تورم پا، درد قسمت تحتانی شکم و به ندرت خون ریزی واژینال (در موارد درگیری ایلیوفمورال).

آمبولی ریوی: درد پلورتیک قفسه سینه، تنگی نفس، سرفه، هموپتزی، شرح حال قبلی ترومبوز عمقی وریدی و یا آمبولی ریوی.

معاینه بالینی:

ترومبوز عمقی وریدی: ادم یک طرفه پا، تندرنس ساق، علامت هومن2 (تندرنس ساق پا در هنگام دورسی فلکسیون پا)، تاکی کاردی، تب با درجه پایین، وریدهای قابل لمس در فورنیکس واژن و قسمت تحتانی شکم (در موارد ترومبوز ایلیوفمورال).

ترومبوآمبولی ریوی: تاکی پنه، تاکی کاردی، سیانوز، افت فشارخون، ریتم گالوپ، JVP برجسته، کراکل خشن، راب پلورال، کلاپس ناگهانی.

پاتولوژی:

ترومبوز ورید عمقی: ترومبوز وریدی اغلب در ورید های کوچک (لگن و پا) دیده می شود.

ترومبوآمبولی ریوی: انسداد عروق ریوی به وسیله ترومبوز.

ارزیابی ها:

ترومبوز ورید عمقی: سونوگرافی داپلر (از عروق تیبیا و فمورال)، ونوگرافی.

ترومبوآمبولی ریوی: آزمایش خون: FBC، ABG، سطوح D-دایمر پلاسما، شمارش پلاکت ها (بررسی های انعقادی تنها در موارد شک به آمبولی مایع آمنیوتیک و همچنین برای مانیتورینگ درمان). سایر روش های تشخیصی: ECG، اسکن پرفیوژن-ونتیلاسیون (روش استاندارد تشخیص)، CXR، آنژیوگرافی ریه، CT اسکن اسپیرال.

درمان:

پیشگیری: ارزیابی از نظر ریسک فاکتورها (قبل از انجام عمل جراحی و یا زایمان سزارین، مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی، مراقبت های قبل از زایمان)، روش پیشگیری از بارداری را قبل از عمل جراحی تعیین کنید، حرکت دادن بیمار پس از عمل جراحی).

ریسک پایین: استفاده از جوراب های فشارنده (در ضمن و پس از جراحی و یا زایمان).

ریسک متوسط: هپارین با وزن مولکولی پایین پروفیلاکتیک قبل و پس از عمل جراحی و زایمان.

ریسک بالا: هپارین با وزن مولکولی پایین در دوز بالاتر.

درمان: داروهای ضد انعقادی (جهت درمان ترومبوز عمقی وریدی و ترومبوآمبولی ریوی): 5000 واحد Stat و سپس 1000 واحد در ساعت انفوزیون داخل وریدی (APTT را پس از 6 ساعت اندازه گیری کنید) و یا انوکساپارین، 1 میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن روزانه، دوبار و سپس ادامه درمان خوراکی با وارفارین و یا هپارین با وزن مولکولی پایین به صورت زیرجلدی. پیگیری از نظر ترومبوفیلی پس از پایان درمان.

ترومبوآمبولی ریوی: احیاء قلبی-ریوی در موارد وجود کلاپس، اکسیژن 60 درصد، حمایت تهویه ای (در صورت لزوم)، استرپتوکیناز، 250000 واحد داخل وریدی در طی 30 دقیقه و سپس  100000 واحد در ساعت برای مدت 24 ساعت، مسکن به میزان کافی، مایعات داخل وریدی (سرم)، داروهای اینوتروپ (در موارد شدید)، آنتی کواگولان ها.

عوارض:

ترومبوز عمقی وریدی: ناکفایتی وریدهای عمقی، ادم پا، کرامپ، تغییر رنگ، اولسر، آمبولی ریه.

ترومبوآمبولی ریه: شوک، عوارض قلبی-عروقی، مرگ.

پیش آگهی:

ترومبوآمبولی ریوی، به طور سالانه سبب مرگ و میر در حدود 15 زن در طی دوران بارداری و در حدود 1 تا 3 مورد در طی دوران پس از زایمان در انگلستان می شود.