آتروفی واژینال چیست؟
آتروفی واژینال (Atrophic Vaginitis) به تغییرات واژن اطلاق می شود که در اثر میزان کاهش هورمون استروژن ایجاد می شود. به این شرایط واژینیت آتروفیک نیز گفته می شود که بروز آن بعد از یائسگی بسیار شایع است.
در مورد خیلی از خانم ها آتروفی واژن نه تنها سبب نزدیکی دردناک می شود بلکه منجر به بروز علائم ادراری نیز می گردد. از آن جایی که علائم ادراری و واژینال در این شرایط به هم پیوسته است خیلی از متخصصین اصطلاح دقیق تری را برای این بیماری تعریف کرده اند: سندرم تناسلی ادراری یائسگی یا genitourinary syndrome of menopause یا GSM.
استروژن توسط تخمدان ها تولید می شود و نقش مهمی را در حفظ بافت های واژن و لوبریکیت کردن (لیز کردن) آن ایفا می کند. وقتی میزان استروژن پایین باشد، بافت های واژن خشک شده و چروکیده می شود (آتروفیک). در حالت آتروفیک، واژن بسیار مستعد التهاب است.
از جمله شرایط شایعی که با کاهش استروژن همراه است و می تواند منجر به آتروفی واژن شود، عبارت است از:
- یائسگی یا منوپوز از جمله تغییرات طبیعی وابسته به سن است که سبب می شود تخمدان ها مقدار استروژن کمتری تولید کنند.
- در سال های نزدیک شدن به یائسگی یا perimenopause
- برداشت تخمدان ها از طریق جراحی قبل از این که سن طبیعی یائسگی فرا رسد، که ممکن است این جراحی با برداشت رحم همراه باشد (هیسترکتومی)
- درمان با داروهایی که منجر به کاهش میزان استروژن در خانم ها می شود مانند شرایطی از جمله اندومتریوز و فیبروئید رحم یا بعد از شیمی درمانی برای سرطان، به عنوان عارضه جانبی بعد از درمان هورمونی سرطان پستان
- یائسگی زودرس که اغلب قبل از 40 سالگی رخ می دهد
- شیر دهی
- بعد از رادیوتراپی در ناحیه لگن که در برخی سرطان ها انجام می شود.
آتروفی واژن معمولا به آهستگی ایجاد می شود به گونه ای که خانم ممکن است 5 تا 10 سال بعد از شروع یائسگی متوجه علائم آن نباشد. البته باید توجه داشت که همه خانم های یائسه، آتروفی واژن را تجربه نمی کنند.
علائم:
شایع ترین علائم آتروفی واژن عبارت است از:
- خشکی واژن
- احساس سوزش و خارش در واژن
- داشتن نزدیکی دردناک
- بروز خونریزی بعد از نزدیکی
- احساس سوزش حین ادرار
- تکرر ادرار
- ابتلا به عفونت های ادراری
- بی اختیاری در ادرار
فاکتور های خطر:
برخی فاکتورهای خطر در که در بروز آتروفی واژن و یا GSM دخالت دارد عبارت است از:
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن بر گردش خون تاثیر می گذارد و در نتیجه مانع از اکسیژن رسانی کافی به واژن و سایر بافت ها می شود. سیگار کشیدن از تاثیرات استروژن در بدن می کاهد. علاوه بر آن خانم هایی که سیگار می کشند ممکن است یائسگی زودرس را تجربه کنند.
- نداشتن زایمان واژینال: محققین مشاهده کرده اند خانم هایی که هرگز از طریق واژن زایمان انجام نداده اند بیشتر مستعد آتروفی واژن هستند.
- نداشتن فعالیت جنسی: فعالیت جنسی میزان جریان خون را در بافت های واژن افزایش می دهد و سبب می شود بافت های واژن الاستیک تر باشند (خاصیت ارتجاعی بهتری داشته باشند).
عوارض:
سندرم GSM یا آتروفی واژن ریسک این موارد را در شما افزایش می دهد:
- عفونت های واژینال: تغییر در تعادل اسیدی واژن فرد را مستعد عفونت های واژینال می کند.
- مشکلات ادراری: تغییرات ادراری همراه با آتروفی واژن سبب بروز مشکلات ادراری می شود. تکرر ادرار و احساس سوزش حین ادرار کردن در این افراد شایع است. برخی خانم ها بی اختیاری در ادرار و عفونت های مسیر ادراری را نیز تجربه خواهند کرد.
تشخیص:
اگر فرد در میان سالی قرار داشته باشد می تواند از پزشک خود بپرسد آیا دوران یائسگی اش آغاز شده است و آیا علائم یائسگی را تجربه می کند (علائمی مانند عدم وجود قاعدگی های منظم، تغییرات خلقی، گرگرفتگی، تعریق شبانه، اختلال در خواب شب).
اگر فرد در سنین باروری باشد، نکاتی از قبیل دوران شیردهی یا داشتن قاعدگی های نامنظم بررسی می شود، این ها می تواند نشانه کاهش میزان استروژن و یا عدم تعادل در هورمون های زنانه باشد. پزشک سوابق دارویی و جراحی فرد را بررسی خواهد کرد و در مورد داروهای مصرفی فعلی نیز خواهد پرسید.
پزشک بر اساس سن، علائم و سابقه پزشکی به وجود آتروفی واژن مشکوک می شود. برای تایید تشخیص، معاینه لگن انجام می شود تا علائم خشکی، قرمزی و نازک شدن بافت بررسی شود.
اگر فرد یائسه بوده و بعد از نزدیکی دچار خونریزی می شود در این صورت پزشک احتمال سرطان آندومتر (سرطان دیواره رحم) را نیز بررسی خواهد کرد و به این منظور بیوپسی آندومتر انجام خواهد داد. در این روش، بخش کوچکی از بافت و دیواره رحم برداشته و در لابراتوآر مورد بررسی بیشتر قرار می گیرد. پزشک هم چنین ممکن است Pap test (پاپ اسمیر) را در این شرایط انجام دهد.
اگر فرد علائم ادراری داشته باشد ممکن است آزمایش ادارار نیز انجام شود، به این منظور نمونه ادرار جمع آوری شده و مورد آنالیز قرار می گیرد.
تست تعادل اسیدی: در این تست نمونه ای از مایعات واژن جمع آوری می شود و کاغذ شاخص در درون واژن قرار می گیرد و وضعیت تعادل اسیدی واژن چک می شود.
دوره بیماری:
این شرایط تا درمان شدن و بازگشت استروژن به حالت طبیعی ادامه دارد.
پیشگیری:
استفاده از لوبریکانت محلول در آب می تواند برای رطوبت رسانی به بافت ها مفید باشد و از داشتن نزدیکی دردناک جلوگیری کند. فعالیت جنسی منظم نیز می تواند به پیشگیری از علائم کمک کند. داشتن نزدیکی جنسی گردش خون را در واژن بهبود می بخشد در نتیجه بافت واژن حفظ می شود. به هنگام نزدیکی به خودتان زمان دهید تا به اندازه کافی تحریک شوید، این به مرطوب سازی طبیعی واژن کمک خواهد کرد.
درمان:
آتروفی واژن می تواند با استفاده از استروژن درمان شود. پزشک ممکن است قرص استروژن، کرم استروژن و یا شیاف استروژن و یا پچ پوستی استروژن یا حلقه استروژن واژینال را نسخه کند. کرم یا شیاف با استفاده از اپلیکاتور وارد واژن می شود. پچ استروژن یک یا دو بار در هفته استفاده می شود تا استروژن را از طریق پوست وارد بدن کند. حلقه واژینال نیز به مدت سه ماه در واژن کار گذاشته می شود و به آرامی استروژن را به طور مستقیم به بافت واژن می رساند.
پزشکان سعی می کنند از پایین ترین دوز ممکن برای تخفیف علائم استفاده کنند. استفاده از فرآورده های استروژنی واژینال سبب می شود استروژن بسیار کمی وارد خون شود، بنابراین مطمئن ترین راه برای درمان آتروفی واژن می باشد. استفاده از لوبریکانت های محلول در آب نیز انتخاب خوبی است. لوبریکانت های محلول در آب حاوی استروژن نیست و می تواند بدون نسخه پزشک نیز خریداری شود.
اگر فرد هنوز رحم داشته و از استروژن نیز استفاده کند باید نسبت به هر گونه خونریزی که می تواند شبیه چرخه قاعدگی باشد، هشیار باشد. شما باید در مورد هر گونه خونریزی که دچار آن می شوید با پزشک خود مشورت کنید.
در شرایط زیر استفاده از استروژن منع مصرف دارد مگر این که توصیه خاصی از جانب پزشک وجود داشته باشد:
- خونریزی بدون دلیل در واژن
- بیماری کبدی مزمن یا فعال
- سرطان پستان
- سرطان آندومتر
- وجود لخته های خونی و یا سابقه لخته های خونی
علاوه بر این خانم های مبتلا به میگرن، بیماری مربوط به کیسه صفرا، فشار خون بالا و یا آندومتریوز نیز نمی توانند از استروژن استفاده کنند. اگر شما به یکی از این مشکلات دچارید در این مورد باید با پزشک خود مشورت کنید.
خانم هایی که نمی توانند از استروژن استفاده کنند، می توانند از لوبریکانت های محلول در آب استفاده کنند تا خشکی واژن را از بین ببرند.
چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما هر گونه خونریزی واژینال، خشکی واژن، سوزش، خارش یا نزدیکی دردناکی را تجربه کردید که با استفاده از لوبریکانت آبی تخفیف نیافت، باید به پزشک مراجعه کنید.
پیش آگهی:
در اغلب افراد این بیماری چشم انداز خوبی دارد به عبارتی به راحتی قابل درمان و پیگیری است.
- وبسایت http://www.drugs.com
- وبسایت http://www.mayoclinic.org