تب زرد علائم، علل، تشخیص و درمان
تب زرد چیست؟
بیماری تب زرد یک عفونت ویروسی است که از طریق نوع خاصی از پشه ها منتقل می شود. عفونت تب زرد عموما در آفریقا و جنوب آمریکا شایع است و سفر کنندگان و ساکنان آن مناطق را درگیر می کند.
در موارد خفیف، بیماری تب زرد موجب تب، سردرد، تهوع و استفراغ می شود. اما تب زرد می تواند بسیار جدی شده و مشکلات قلبی، کبدی، کلیوی را در کنار خونریزی به دنبال داشته باشد. بیش از 50 درصد افراد مبتلا به تب زرد شدید جان خود را در اثر بیماری از دست می دهند.
درمان مشخصی برای بیماری تب زرد وجود ندارد. اما دریافت واکسن تب زرد قبل از سفر به نواحی که ویروس تب زرد در آن ها وجود دارد از ابتلا به این بیماری پیشگیری می کند.
علائم تب زرد
در طول سه تا شش روز بعد از دریافت ویروس تب زرد –دوره کمون بیماری- شما نشانه ها و علائمی را ظاهر نمی کنید. بعد از دوره کمون، عفونت تب زرد وارد فاز حاد و سپس در برخی موارد، وارد فاز سمی می گردد که می تواند کشنده باشد.
فاز حاد تب زرد
زمانی که بیماری وارد فاز حاد می شود، نشانه ها و علائم تب زرد شامل موارد زیر خواهد بود:
- تب
- سردرد
- دردهای ماهیچه ای خصوصا در پشت و زانوها
- حساسیت به نور
- تهوع، استفراغ یا هر دو
- کم اشتهایی
- خواب آلودگی
- قرمزی چشم ها، صورت و زبان
این نشانه ها و علائم تب زرد در فاز حاد معمولا بهبود می یابند و در طول چند روز از بین می روند.
فاز سمی تب زرد
در حالی که نشانه ها و علائم تب زرد در ادامه فاز حاد ممکن است در طول چند روز برطرف شوند، برخی افراد مبتلا به تب زر شدید بعد از این مرحله وارد فاز سمی بیماری می شوند. در طول فاز سمی تب زرد، نشانه ها و علائم حاد به صورت شدید تر و مهلک تر بازمی گردند. علائم تب زرد در فاز سمی شامل:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها (یرقان)
- درد شکمی و استفراغ (در برخی موارد خونی)
- کاهش دفع ادرار
- خونریزی بینی، دهان و چشم ها
- کندی ضربان قلب (برادی کاردی)
- نارسایی کبد و کلیه
- اختلال در عملکرد مغز مانند هذیان گویی، تشنج و کما
فاز سمی بیماری تب زرد می تواند کشنده باشد.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
قبل از سفر
اگر قصد سفر به مناطقی را دارید که شیوع تب زرد در آن ها بالا است چهار هفته یا بیشتر قبل از سفر به پزشک مراجعه کنید و در مورد نیاز خود به واکسن تب زرد با او مشورت نمایید.
اگر در کمتر از چهار هفته برای سفر آماده شده اید، با پزشک تماس بگیرید. در حالت ایده آل شما باید حداقل سه تا چهار هفته قبل از سفر به مناطقی که شیوع بیماری تب زرد در آن ها بالا است واکسن تب زرد را دریافت کنید تا واکسن کارکرد کافی را داشته باشد. پزشک متخصص بیماری های عفونی شما را در نیازتان به دریافت واکسن تب زرد و محافظت از خود در طول سفر راهنمایی می کند.
بعد از سفر
در صورتی که اخیرا به نواحی سفر کرده اید که شیوع تب زرد در آن ها بالا است و نشانه های و علائم تب زرد را در فاز سمی دارید، فورا به مراقبت های اورژانس مراجعه کنید.
اگر بعد از سفر کردن به نواحی که تب زرد در آن ها دیده می شود، علائم خفیف داشتید به پزشک مراجعه کنید.
علت تب زرد
عامل تب زرد یک ویروس است که از طریق پشه ای به نام آئدس اجیپتی منتقل می شود. این پشه ها در نزدیکی محل سکونت انسان ها زیست می کنند جایی که آن ها حتی در تمیز ترین آب ها نیز تولید مثل می کنند. در بیشتر موارد تب زرد در صحراهای آفریقا و آمریکای جنوبی ایجاد می شود.
انسان ها و میمون ها عموما توسط ویروس تب زرد آلوده می شوند. پشه های آئدس اجیپتی ویروس تب زرد را بین میمون ها و انسان ها منتقل می کنند.
زمانی که یک پشه انسان یا میمون آلوده به ویروس تب زرد را نیش می زند، ویروس وارد جریان خون پشه شده و قبل ورود به غدد بزاق در خون جریان پیدا می کند. زمانی که پشه آلوده انسان یا میمون دیگری را نیش می زند، ویروس وارد جریان خون میزبان شده و ابتلا به بیماری تب زرد اتفاق می افتد.
فاکتورهای خطر تب زرد
شما ممکن است با سفر به مناطقی که پشه ها حال ویروس تب زرد هستند، در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار بگیرید. این نواحی شامل صحراهای آفریقا و آمریکای جنوبی هستند.
حتی اگر گزارشی مبنی بر افراد مبتلا در این نواحی وجود نداشته باشد، این بدین معنی نیست که شما در معرض خطر ابتلا به بیماری تب زرد قرار ندارید. این امکان وجد دارد که جمعیت بومی واکسن تب زرد را دریافت کرده باشند و در برابر بیماری ایمن باشند و یا افراد مبتلا به تب زرد هنوز شناسایی نشده باشند.
اگر شما قصر سفر به این مناطق را دارید، شما می توانید با دریافت واکسن تب زرد حداقل چندین هفته قبل از سفر خود را در برابر بیماری ایمن کنید. هر فردی ممکن است به ویروس تب زرد آلوده می شود اما افراد مسن در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری تب زرد قرار دارند.
عوارض تب زرد
تب زرد موجب مرگ 20-50 درصد افرادی می شود که شدید بیمار هستند. عوارض تب زرد در فاز سمی عفونت شامل نارسایی کبدی و کلیوی، یرقان، هذیان گویی و کما است.
افرادی که از این بیماری نجات می یابند به تدریج در طول یک بازه چند هفته تا چند ماهه ریکاوری می شوند و معمولا آسیب جدی به اندام ها وارد نمی شود. در طول این زمان فرد ممن است دچار یرقان شده و احساس خستگی داشته باشد. سایر عوارض تب زرد شامل عفونت های باکتریایی ثانویه مانند نومویا و عفونت های خونی هستند.
تشخیص تب زرد
تشخیص تب زرد بر اساس نشانه ها و علائم آن دشوار است؛ زیرا در ابتدا تب زرد به راحتی ممکن است با سایر عفونت ها مانند مالاریا، تب تیفوئید، تب دنگی و سایر تب های خونریزی دهنده ویروسی اشتباه گرفته شود.
برای تشخیص بیماری پزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- پرسیدن سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و سفرهای اخیر
- گرفتن نمونه خون برای بررسی بیشتر
اگر شما به بیماری تب زرد مبتلا باشید، خون شما وجود ویروس تب زرد را نشان می دهد. همچنین تست های خونی نشان دهنده آنتی بادی ها و سایر مواد مرتبط با ویروس تب زرد هستند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورتی که اخیرا به نقطه دیگری سفر کرده اید و یا علائم مشابه با چیزی که در تب زرد اتفاق می افتد دارید، به پزشک مراجعه کنید. در صورت شدید بودن علائم، به مراقبت های اورژانس راجعه نمایید. در زیر اطلاعاتی وجود دارد که به آمادگی شما در ملاقات با پزشک کمک می کند:
- سابقه علائم: تمام علائمی که تجربه کرده اید و مدت زمان بروز آن ها را یادداشت کنید.
- اخیرا در معرض منبع عفونت قرار گرفته اید: جرئیات سفرهای بین المللی اخیر خود شامل نام کشورهای و زمان سفر و هر گونه تماس با پشه ها را برای پزشک شرح دهید.
- سابقه پزشکی: لیستی از اطلاعات پزشکی شامل سایر بیماری که در حال درمان آن هستید و هر نوع دارو، مکمل یا ویتامین مصرفی تهیه کنید. پزشک باید از سابقه واکسیناسیون شما اطلاع داشته باشد.
- سوالاتی که از پزشک دارید: هر سوال دیگری که در مورد شرایط خود از پزشک دارید را یادداشت کنید.
شما ممکن است سوالات رایجی را در مورد بیماری تب زرد از پزشک داشته باشید. از جمله این سوالات:
- علت احتمالی علائم من چیست؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- چه تست هایی را باید برای تشخیص تب زرد انجام دهم؟
- آیا درمانی برای بهبودی کامل بیماری من وجود دارد؟
- چه مدت زمانی برای بهبودی کامل بیماری من لازم است؟
- چه زمان می توانم به مدرسه یا محل کار خود بازگردم؟
- آیا من در معرض خطر عواقب طولانی مدت بیماری تب زرد قرار دارم؟
چیزی که شما می توانید انتظار داشته باشید:
بهتر است برای پاسخ گویی به سوالات پزشک نیز آمادگی لازم را داشته باشید. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- علائم شما چه هستند؟
- علائم شما از چه زمان آغاز شده اند؟
- آیا علائم شما بهتر یا بدتر می شوند؟
- آیا علائم شما برای مدت کوتاهی از بین می روند و مجددا بازمی گردند؟
- آیا اخیرا سفری به خارج از کشور داشته اید؟ به کجا سفر کرده اید؟
- آیا در طول سفر در معرض نیش پشه ها قرار گرفته اید؟
- آیا قبل از سفر واکسن دریافت کرده اید؟
- آیا به دلیل بیماری دیگری تحت درمان هستید؟
- آیا داروی خاصی مصرف می کنید؟
درمان تب زرد
داروی ضد ویروسی به منظور درمان تب زرد تایید نشده است. در نتیجه، درمان تب زرد در ابتدا شامل مراقبت حمایتی در بیمارستان است. این مراقبت شامل تامین مایعات و اکسیژن، حفظ فشار خون کافی، جایگزینی خون از دست رفته، انجام دیالیز برای نارسایی کلیه و درمان هر نوع عفونت دیگری که ایجاد شده است. برخی افراد پلاسمای خونی دریافت می کنند تا با جایگزینی پروتئین های خونی فرآیند انعقاد خون بهبود یابد.
اگر به تب زرد مبتلا هستید، پزشک توصیه می کند که در منزل بمانید، از پشه ها به دور باشید و تا حد امکان از انتقال آن به سایر افراد پیشگیری کنید. زمانی که شما به بیماری تب زر مبتلا می شوید، شما برای تمام عمر در برابر این بیماری ایمن هستید.
پیشگیری از تب زرد
واکسن تب زرد
واکسن تب زرد واکسنی بسیار موثر در پیشگیری از ابتلا به این بیماری است. تب زرد بیماری رایج در صحراهای آفریقا و آمریکای جنوبی است. اگر در این نواحی زندگی می کنید در مرود دریافت واکسن تب زرد با پزشک مشورت کنید. اگر شما قصد سفر به این نواحی را دارید، حداقل 10 روز قبل از سفر (و ترجیحا 3 تا چهار هفته قبل) با پزشک خود مشورت کنید.
دریافت تک دوز واکسن تب زرد ایمنی برای حداقل ده سال علیه بیماری تب زرد ایجاد می کند. عوارض واکسن تب زرد بسیار خفیف است، 5 تا 10 روز طول می کشد و شامل سردرد، تب با درجه بالا، درد ماهیچه ای، خستگی و درد در محل تزریق است. واکنش های جدی تر مانند ایجاد سندرمی شبیه به تب زرد واقعی، التهاب مغز (انسفالیت) یا مرگ ممکن است در نوزادان یا افراد مسن اتفاق بیافتد. دریافت واکسن تب زرد برای افراد بین سنین 9 ماه تا 60 سال ایمن است.
در صورتی که کودک شما سن کمتر از نه ماه دارد، سیستم ایمنی شما تضعیف شده است، باردار هستید و یا سن بالاتر از 60 سال دارید، در مورد دریافت واکسن تب زرد با پزشک متخصص بیماری های عفونی مشورت کنید.
محافظت در برابر پشه
علاوه بر دریافت واکسن، می توانید با پیشگیری از نیش پشه ها از بروز بیماری تب زرد جلوگیری نمایید. برای کاهش قرارگیری در عرض پشه های حامل ویروس تب زرد نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- در زمانی که فعالیت پشه زیاد است، تنها در موارد ضروری به بیرون از خانه بروید.
- زمانی که به مناطق آلوده به پشه می روید، بلوز آستین بلند و شلوار بلند بپوشید.
- در خانه با سیستم تهویه مناسب اسکان بگیرید.
برای دفع پشه های می توانید از محصولات زیر استفاده کنید:
- دفع کننده های غیر پوستی: از دفع کننده های حشرات حاوی پرمترین برو روی لباس ها، کفش ها، چادر و رختخواب خود بزنید. پرمترین نباید بر روی پوست استفاده شود.
- دفع کننده های پوستی: محصولاتی با مواد موثره DEET، iR3535 یا پیکاریدین می تواند یک محافظت طولانی مدت در برابر پشه ها بر روی پوست ایجاد کنند. شما می توانید غلظت محصول را بر اساس مدت زمانی که ممکن است در معرض پشه حال ویروس تب زرد قرار داشته باشید انتخاب کنید. به طور کلی، محصولات با غلظت بالاتر اثرگذاری طولانی تری خواهند داشت.
در نظر داشته باشید که دفع کننده های حشرات شیمیایی سمی هستند و استفاده از آن ها باید در مقدار کافی تنها زمانی که بیرون از خانه هستید انجام گیرد. از محصولات حاوی DEET بر روی دستان کودکان یا نوزادان زیر دو ماه استفاده نکنید. شما می توانید برای محافظت نوزاد از پشه ها، از پشه بند استفاده کنید.
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، روغن اوکالیپتوس لیمویی در غلظت یکسان می توانند محافظتی مانند DEET را ایجاد نماید. اما این محصول نباید در کودکان زیر سه سال استفاده شود.
منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org