مالاریا علائم، علل، تشخیص و درمان
بیماری مالاریا در اثر انگلی ایجاد می شود که به دنبال نیش پشه آلوده منتقل می گردد. مالاریا سبب ایجاد حملات مکرری از تب و لرز می شود. بیماری مالاریا به طور سالانه منجر به مرگ حدود 660000 نفر می شود. بیماری مالاریا در آب و هوای معتدل چندان شایع نمی باشد اما در مناطق استوایی شیوع بیماری مالاریا بالا است. دست اندکاران بهداشت جهانی در تلاشند تا شیوع بیماری مالاریا را از طریق نابودسازی پشه ناقل این بیماری کاهش دهند. دانشمندان در سراسر جهان به دنبال راهی برای ایجاد واکسن ضد مالاریا می باشند. اگر قصد مسافرت به مناطقی دارید که شیوع این بیماری در آن بالا می باشد قبل از مسافت، در طول آن و بعد از سفر اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید. اغلب انگل ها در حال حاضر نسبت به درمان های موجود ایمن می باشند.
علائم مالاریا
علائم مالاریا عموما بر اساس حملات مکرری مشخص می گردد که نشانه های زیر را به دنبال دارد:
- لرز شدید تا متوسط
- تب بالا
- تعریق
سایر علائم مالاریا عبارت است از:
- سردرد
- استفراغ
- اسهال
علائم مالاریا معمولا ظرف چند هفته بعد از نیش پشه آلوده مشخص می شود اما برخی انواع انگل های این بیماری می توانند تا یک سال در بدن به صورت نهان باقی بمانند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بعد از مسافرت به مناطقی که بروز مالاریا در آن شایع می باشد دچار تب بالایی شدید فورا با پزشک معالج خود تماس حاصل فرمایید. انگل های بیماری می تواند تا یک سال در بدن به صورت نهان باقی بماند.
علت مالاریا
بیماری عمدتا توسط انگلی میکروسکوپی ایجاد می شود که توسط نیش حشرات منتقل می گردد. چرخه انتقال مالاریا به این ترتیب است:
- پشه آلود نشده در اثر تماس با فرد مبتلا آلوده و ناقل می گردد.
- فردی که توسط پشه آلوده گزیده می شود به مالاریا آلوده می گردد.
- انگل مالاریا در بدن به سمت کبد حرکت می کند. برخی انواع مالاریا در کبد تا یک سال زنده باقی می مانند.
- وقتی انگل مالاریا بالغ گردید کبد را ترک کرده و سلول های قرمز خونی را آلوده می کند. در این زمان است که علائم مالاریا مشخص می گردد.
- اگر در این زمان پشه غیر آلوده فرد را بگزد به انگل مالاریا دچار خواهد شد و می تواند آن را به فرد دیگری انتقال دهد.
از آنجایی که انگل بر سلول های قرمز خونی تاثیر می گذارد بنابراین افرادی که در تماس با خون آلوده به مالاریا قرار دارند ممکن است به این بیماری دچار شوند:
- از طریق مادر به جنین
- از طریق انتقال خون آلوده
- از طریق به اشتراک گذاری سوزن برای تزریق مواد مخدر
فاکتورهای خطر مالاریا
بزرگ ترین فاکتور خطر مالاریا زیستن یا مسافرت به مناطقی می باشد که بیماری مالاریا در آن شایع است. انواع مختلفی از انگل های بیماری وجود دارد. انواعی ازا نگل مالاریا که سبب بروز عوارض مرگ بار می شوند در مناطق زیر یافت می شوند:
- کشورهای آفریقایی
- قاره آسیا
افرادی که در خطر ابتلا به فرم شدید مالاریا قرار دارند عبارتند از:
- کودکان و نوزادان
- مسافرانی که از مناطق آلوده باز می گردند
- خانم های باردار و جنین آن ها
فقر، فقدان دانش و دسترسی محدود به مراقبت های بهداشتی و درمانی نیز در مرگ های ناشی از بیماری مالاریا دخالت دارد. افرادی که در مناطق آلوده زندگی می کنند نسبت به بیماری مالاریا ایمنی اولیه را دارا می باشند و همین امر شدت علائم مالاریا را در آن ها کاهش می دهد. اما این ایمنی نسبی با مسافرت به کشورهایی که شیوع بیماری در آن ها نادر است از بین خواهد رفت.
عوارض مالاریا
بیماری مالاریا می تواند کشنده باشد مخصوصا در بخش هایی از آفریقا این مسئله قابل توجه است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در آمریکا عنوان می کند 90 درصد مرگ های ناشی از بیماری در آفریقا عمدتا در کودکان زیر 5 سال روی می دهد. در اغلب موارد مرگ های ناشی از بیماری مربوط به یکی از عوارض زیر می باشد:
- مالاریا مغزی: اگر انگل عروق خونی که به مغز می رسد را مسدود کند در آن صورت احتمال بروز تورم یا آسیب مغزی وجود دارد. مالاریا مغزی می تواند منجر به بروز کما گردد.
- مشکلات تنفسی: تجمع مایعات در ریه ها می تواند تنفس دشواری را همراه داشته باشد.
- نارسایی ارگان ها: مالاریا سبب آسیب به کلیه ها یا کبد می شود و ممکن است ناسایی این ارگان ها را به دنبال داشته باشد. همچنین احتمال پارگی طحال نیز وجود دارد. این عوارض می تواند بسیار کشنده باشد.
- آنمی: بیماری به سلول های خونی آسیب می رساند و احتمال بروز آنمی را به دنبال دارد.
- کاهش قند خون: فرم شدید بیماری می تواند احتمال کاهش قند خون را همراه داشته باشد. کاهش قند خون نیز ممکن است منجر به بروز مرگ یا کما شود.
برخی انواع انگل این بیماری معمولا فرم های خفیف تر بیماری را ایجاد می کنند اما این انگل ها می توانند سال ها در بدن پایدار بمانند و سبب عود بیماری شوند.
تشخیص مالاریا
تست تشخیص مالاریا آزمایش خون می باشد. با استفاده از آزمایش خون درمان مناسب تعیین خواهد شد. تست خون نشان می دهد:
- آیا شما به مالاریا مبتلا هستید یا خیر؟
- چه نوع انگل مالاریا سبب بروز علائم مالاریا گردیده است؟
- آیا عفونت ناشی از انگلی می باشد که نسبت به برخی داروها مقاوم است؟
- آیا بیماری بر ارگان های حیاتی تاثیر گذاشته است؟
انجام برخی آزمایش های خون چندین روز به طول خواهد انجامید در حالیکه تست تشخیص سریع مالاریا نتایج را در کمتر از 15 دقیقه آماده خواهد کرد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
قبل از ملاقات با پزشک لیستی از پاسخ پرسش های زیر تهیه بفرمایید:
- چه علائمی دارم و این علائم از چه زمانی آغاز گردیده است؟
- آیا اخیرا به مناطقی مسافرت کرده ام که بیماری در آن مناطق شایع می باشد؟
- آیا پیش از این نیز به مالاریا دچار شده ام؟
- چه داروها و مکمل هایی استفاده می کنم؟
پزشک برای تشخیص مالاریا معاینه فیزیکی انجام خواهد داد تا از عملکرد نورولوژیک و طحال اطمینان کند، همچنین به دنبال علائم تب نیز خواهد بود.
درمان مالاریا
انواع داروهای مالاریا و طول درمان مالاریا بستگی به فاکتورهای زیر دارد:
- نوع انگل مالاریا
- شدت علائم مالاریا
- سن بیمار
- بارداری
داروی درمان مالاریا
متداول ترین داروهای مالاریا عبارت است از:
- کلروکین
- کوئین سولفات
- هیدروکسی کلروکینون
- ترکیبی از atovaquone و proguanil
در تاریخ تولید داروهای مالاریا بحث تکامل انگل های مقاوم نسبت به داروها و تحقیق برای ایجاد داروهایی با فرمولاسیون جدید همواره مورد توجه بوده است. در خیلی از بخش های جهان مقاومت نسبت به کلروکین سبب شده تا تاثیرات این دارو در درمان بیماری ناکارآمد باشد.
پیشگیری از مالاریا
اگر قصد مسافرت به مناطقی دارید که احتمال بروزم بیماری در آن شایع می باشد پیش از رفتن به این مناطق با متخصص بیماری های عفونی در مورد مصرف برخی داروها مشورت کنید. به این ترتیب از ابتلا بهبیماری در طول سفر و بعد از آن در امان خواهید ماند. به طور کلی داروهایی که برای پیشگیری استفاده می شود همان داروهایی است که در درمان مالاریا استفاده می گردد. قبل از اقدام پیشگیرانه ضروری است که پزشک خود را در مورد منطقه ای که قصد مسافرت به آن دارید آگاه سازید زیرا به این ترتیب پزشک می تواند مناسب ترین دارو را بر اساس انواع انگل شایع در آن منطقه به شما پیشنهاد کند. هنوز واکسنی برای پیشگیری از مالاریا در دست نیست و دانشمندان به دنبال راهی برای تولید واکسن این بیماری هستند.
در کشورهایی که مالاریا در آن شایع می باشد برخی اقدامات زیر می تواند موثر واقع شود:
- دیوارهای خانه خود را به حشره کش آغشته کنید به این ترتیب احتمال مرگ پشه بالغ ناقل مالاریا کاهش می یابد.
- استفاده از پشه بند: استفاده از پشه بند مخصوصا در مورد خانم های باردار و کودکان آن ها بسیار اهمیت دارد.
- پوست خود را بپوشانید: در زمانی که پشه ها فعال می باشند پوست خود را با استفاده از لباس های بلند محافظت کنید.
- از ترکیبات ضد پشه مناسب روی پوست و لباس های خود استفاده کنید.
منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org