پستان یا سینه اندامی است متشکل از غده، بافت پیوندی، چربی، عروق خونی، بافت لنفاوی و اعصاب. در هر پستان بیست بافت غده ای به نام لوب (lobe) وجود دارد. هر لوب متشکل از بخش های کوچکتری به نام لوبیول (lobule) است که شیر در آن ساخته می شود. جریان شیر از لوبیول به واسطه مجرایی (duct) به سمت نوک پستان می رسد. نوک پستان (nipple) کوچک است و در راس آن قرار دارد. آرئولا (areola) به رنگ تیره اطراف نوک پستان گفته می شود.

هر پستان حاوی عروق لنفاوی است. عروق لنفاوی منجر به انتقال لنف به غدد کوچکی به نام گره های لنفاوی می شود. غدد لنفاوی در نزدیکی پستان، زیر بغل و در تمام بدن وجود دارند. غدد لنفاوی و عروق لنفاوی بخشی از سیستم لنفی هستند که بدن را علیه بیماری ها و عفونت محافظت می کنند. ماهیچه قفسه سینه و دیواره قفسه سینه در پشت پستان قرار دارد.

سرطان پستان یا سرطان سینه:

سرطان چیست: سرطان بیماری است که در آن سلول ها به طور غیر نرمال و خارج از کنترل تکثیر می شوند. سرطان پستان در بافت های تشکیل دهنده این عضو آغاز می گردد. سلول های سرطانی توده ای به نام تومور تشکیل می دهند (توجه داشته باشید که همه تومورها سرطانی نیستند). سرطان می تواند بافت ها را مورد حمله قرار دهد و تا غدد لنفاوی پیش رفته، به سایر بخش های بدن نیز منتشر شود. شایع ترین انواع سرطان پستان عبارت است از:

• سرطان Ductal: این سرطان از مجرای پستان آغاز می شود و به بافت های اطراف منتشر می شود. در هر 10 مورد ابتلا سرطان پستان، 8 مورد از این نوع است.
• کارسینوما لوبیولار (Lobular carcinoma): این نوع سرطان پستان در لوبیول ها آغاز می شود و به سمت بافت های اطراف پیش می رود. در هر 10 مورد ابتلا به سرطان پستان 1 مورد، از این نوع است.

با انجام چکاپ های روتین، سرطان پستان یا اصطلاحا سرطان سینه در مراحل اولیه و قبل از منتشر شدن قابل تشخیص است.

علائم بالینی سرطان پستان یا سینه در زنان:

به دلیل وجود چکاپ های مناسب، سرطان پستان اغلب قبل از بروز علائم فیزیکی تشخیص داده می شود. یک خانم باید بداند پستان طبیعی چه ظاهری دارد و چه زمانی تغییرات غیر معمول احساس شده و باید به پزشک گزارش داده شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با معاینه بالینی پستان به مطلب زیر مراجعه نمایید:

• معاینه بالینی پستان

علائم سرطان پستان یا علائم سرطان سینه در زنان که باید به آن ها توجه کتند و در صورت مشاهده به پزشک مراجعه کنند عبارت است از:

• وجود یک توده در نزدیکی پستان و یا در زیر بغل
• بافت ضخیم و سفت در نزدیکی پستان یا زیر بغل
• تغییر در سایز یا شکل پستان
• ترشحاتی از نوک پستان (مایعی که شیر نیست)
• تغییراتی در نوک پستان، برای مثال نوک پستان به سمت داخل پستان جمع می شود
• تغییراتی در پوست پستان، آرئولا یا نوک پستان اعم از خارش، قرمزی، چروک، تو رفتگی

به خاطر داشته باشید که اغلب تغییراتی که در پستان اتفاق می افتد سرطانی نیست. برای مثال ترشحات نوک پستان می تواند به دلیل استفاده از قرص های ضد بارداری، برخی داروها و یا عفونت باشد و یا این که توده ای مانند یک کیست باعث بروز این اتفاق شده است و این لزوما به معنی سرطان نیست. سرطان پستان در مراحل اولیه منجر به درد نمی شود. هر زمان که تغییراتی را در پستان خود احساس کردید و یا درد داشتید فورا با پزشک تماس بگیرید و آن را به ویزیت بعدی موکول نکنید.

فاکتورهای خطر و پیشگیری از سرطان پستان:

پزشکان ابزاری در اختیار دارند که به واسطه آن خطرات ابتلا به سرطان پستان یا سرطان سینه را بر اساس فرد تخمین می زنند. اغلب خانم هایی که به سرطان سینه مبتلا می شوند فاکتور های خطر شناخته شده ای متناسب با سن آن ها وجود ندارند و همچنین ممکن است خانم هایی باشند که بیش از یک یا چند فاکتور خطر را دارند اما هرگز به سرطان پستان دچار نمی شوند. دانستن این که چه کسی واقعا در خطر است، غیر ممکن می باشد.

فاکتورها یا عواملی که خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد عبارت است از:

سن: قوی ترین فاکتور سن است. و یکی از سوالات زنان در رابطه با سرطان سینه اینست که سن سرطان سینه چند سالگی است، هر چه سن فرد بالاتر می رود بیشتر در خطر ابتلا به سرطان سینه است.سن سرطان سینه در اغلب خانم ها بالای 50 سالگی می باشد.

سابقه داشتن سرطان پستان: خانم هایی که در یکی از پستان های شان به سرطان دچارند، احتمال این که پستان دیگر هم سرطانی شود وجود دارد.

سابقه خانوادگی: داشتن مادر، خواهر و یا دختری که به این بیماری دچار است، شانس ابتلای فرد به سرطان سینه را افزایش می دهد. اگر اعضای خانواده قبل از 40 سالگی به سرطان پستان دچار شوند، این احتمال خیلی بیشتر خواهد بود. اگر بیش از یک نفر در خانواده مادری یا پدری به این بیماری دچار باشد، احتمال ابتلا به سرطان سینه هم چنان افزایش می یابد.

وجود برخی جهش های ژنتیکی مضر: در این جا برخی نکات کلیدی در ارتباط با ژن ها و سرطان پستان مطرح شده است:

• تغییرات ژنتیکی در برخی ژن ها مانند BRCA1 و BRCA2 می تواند ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.
• تغییرات ژنتیکی ارثی در 10 درصد سرطان های پستان دخالت دارد.
• اگر در خانواده و بستگان نزدیکتان جهش ژنتیکی مضر وجود دارد، می توانید به مشاور مراجعه کرده و اطلاعات بیشتری را در مورد خودتان کسب کنید. وجود فردی در خانواده که به سرطان مبتلاست و جهش ژنتیکی در او وجود دارد، می تواند برای شما دلیلی جهت مراجعه به مشاوره ژنتیکی باشد.
• خانم هایی که می دانند حامل جهش های مضر هستند باید درباره راه هایی که می تواند به کاهش ریسک سرطان کمک کند، مشاوره بگیرند.

برخی تغییرات در پستان که سرطانی نیستند: برخی خانم ها که دچار انواعی از تغییرات غیر نرمال و غیر سرطانی هستند، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. این تغییرات با استفاده از بیوپسی از پستان مشخص می شود. برخی از این تغییرات عبارت است از: atypical hyperplasia, ductal carcinoma in situ و lobular carcinoma in situ.

وجود بافت متراکم در پستان که در ماموگرافی مشخص می شود: خانم هایی که نسبت به بافت چربی، بافت متراکمی دارند بیشتر از سایر خانم های هم سن شان که بافت متراکم کمتری دارند و یا اصلا بافت متراکمی ندارند، در خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند.

سابقه باروری و قاعدگی: اگر اولین قاعدگی قبل از 12 سالگی آغاز شده باشد، ریسک ابتلا به سرطان پستان افزایش می یابد. رسیدن به یائسگی بعد از سن 55 سالگی شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. بچه دار نشدن و یا داشتن فرزند بعد از 30 سالگی، این خطر را افزایش می دهد. خانم هایی که نخستین فرزند شان قبل از 20 سالگی متولد می شود کمتر در خطر هستند.

استفاده از استروژن و پروژستین: استفاده از هورمون ها (استروژن و پروژسترون) به مدت بیش از 5 سال در دوران یائسگی، شانس ابتلا به این سرطان پستان را افزایش می دهد. مشخص نیست آیا استروژن درمانی تنها بر میزان این خطر تاثیر می گذارد یا خیر. استفاده از قرص های ضد بارداری نیز کمی ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد.

رادیوتراپی در ناحیه قفسه سینه: رادیوتراپی در ناحیه قفسه سینه به منظور درمان سرطان سینه، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد. مقدار این خطر بستگی به دوز رادیوتراپی و سن فرد در حین درمان دارد. اگر فرد در حین رادیوتراپی یا پرتودرمانی در دوران بلوغ باشد، این ریسک در بالاترین میزان قرار دارد.

وزن بدن: شانس ابتلا به سرطان پستان بعد از یائسگی در خانم های چاق و یا خانم هایی که اضافه وزن دارند، بیشتر است.

نوشیدن الکل: افزایش مصرف الکل، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد.

مصرف دی اتیل استرادیول یا DES: در ایالات متحده آمریکا، استفاده از داروی DES در سال های 1940 تا 1971 در برخی خانم های باردار به منظور پیشگیری از سقط رایج بود ( البته این دارو دیگر به خانم های باردار توصیه نمی شود). خانم هایی که در طول بارداری از این دارو استفاده کرده اند کمی در خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند.

فعالیت فیزیکی: خانم هایی که در طول زندگی خود به لحاظ فیزیکی فعال نبوده اند در خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. ورزش سخت بیش از 4 ساعت در هفته می تواند به کاهش ریسک ابتلا به سرطان پستان کمک کند. هم چنین فعال بودن از بروز اضافه وزن و چاقی جلوگیری می کند، چاقی کی از عوامل مهم شناخته شده ای در ابتلا به سرطان پستان در خانم هایی می باشد که به دوران یائسگی رسیده اند.

شیردهی: خانم هایی که دوران شیردهی داشته اند، کمتر در خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند.

نژاد و قومیت: در آمریکا، خانم های سفید پوست بیشترین نرخ ابتلا به سرطان پستان را دارند. خانم های آفریقایی-آمریکایی در مقایسه با خانم های سفید پوست بیشتر در اثر ابتلا به سرطان پستان جان خود را از دست می دهند. یکی از دلایل این امر آن است که سرطان در این افراد خیلی دیر و در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود که در این حالت درمان بسیار سخت خواهد بود.

محققین به دنبال سایر فاکتورهایی هستند که در ایجاد این بیماری موثر است. فاکتورهایی که به نظر نمی رسد بر ریسک ابتلا به سرطان پستان تاثیر گذارد عبارت است از:

• ایمپلنت پستان
• سقط
• استفاده از دئودرانت و ضد عرق
• سیگار کشیدن: اگر چه سیگار کشیدن و در معرض دود سیگار واقع شدن با افزایش ریسک سرطان پستان ارتباط مشخصی ندارد اما سیگار کشیدن می تواند ریسک ابتلا به سایر سرطان ها از جمله سرطان ریه را افزایش دهد.

اگر به دنبال کاهش ریسک ابتلا به سرطان پستان هستید، روی سبک زندگی تان متمرکز شوید. داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل هم چنین فعالیت فیزیکی منظم به حفظ وزن و عدم بروز چاقی یا اضافه وزن کمک می کند. مصرف الکل را محدود کنید. رعایت این فاکتورها تا چه حد می تواند شما را از سرطان محافظت کند، مشخص نیست. اما داشتن سبکی سالم در زندگی اساسی است که شما را از بیماری ها در امان می دارد.

چکاپ و تشخیص سرطان پستان: ماموگرافی، معاینه پستان و سایر تست ها

چکاپ سرطان پستان:

در چکاپ سرطان پستان قبل از بروز علائم، به دنبال نشانه های بیماری هستیم. انجام چکاپ کمک می کند تا سرطان به موقع شناسایی شود و به این ترتیب شانس درمان سرطان سینه افزایش می یابد.

ماموگرافی سرطان پستان: ماموگرافی تستی است که با دوز پایین اشعه ایکس انجام می شود و در آن به دنبال تغییرات غیر طبیعی می گردیم.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با ماموگرافی به مطلب زیر مراجعه نمایید:

• ماموگرافی|ماموگرافی چیست

معاینه بالینی پستان یا CBE: پزشک پستان ها را لمس می کند و به دنبال برجستگی های غیر معمول در ناحیه پستان و زیر بغل می گردد.

انجام چکاپ منظم بهترین راه برای تشخیص به موقع سرطان پستان است. اگر شما در خطر ابتلا به سرطان پستان هستید، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا تست های دیگری نیز انجام دهید (مانند انجام انواع مختلفی از ماموگرام یا ام آر آی).

مهم است به پزشک امکان دهید تا متوجه تغییرات پستانی باشد (مانند وجود توده، فرورفتگی یا چروک شدن). اگر چه تحقیقات از توصیه های معمول در مورد انجام breast self-exams حمایت نمی کند اما شما با شناخت بدنتان می توانید هر گونه نگرانی را با پزشک خود در میان گذارید.

تشخیص سرطان پستان:

چکاپ به منظور یافتن نشانه های بیماری در بدن انجام می شود. اگر ماموگرام یا CBE تغییراتی را نشان دهد که خبر از سرطانی شدن دارد، شاید لازم باشد تست های بیشتری انجام دهید.

برخی از این تست ها یا ازمایشات برای تشحیص سرطان پستان یا سرطان سینه عبارت است از:

• ماموگرافی تشخیصی: در این نوع ماموگرافی از اشعه ایکس استفاده می شود تا تصاویر جزئی تری از نواحی غیر نرمال گرفته شود.
• تست اولتراسوند یا سنوگرافی: در این روش از امواج صوتی استفاده می شود تا مشخص شود آیا توده جامد است (که می تواند سرطانی باشد) یا این که کیستی است که درون آن از مایع پر شده است (که می تواند سرطانی نباشد).
  • جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سونوگرافی پستان به مطلب زیر مراجعه نمایید:
    • سونوگرافی پستان
• انجام ام آر آی یا تصویر برداری با استفاده از رزونانس مغناطیسی: در این روش از امواج رادیویی استفاده می شود که به کامپیوتر متصل است، با استفاده از این تکنولوژی تصویری جزئی از نواحی داخل پستان ایجاد می شود. اگر غدد لنفاوی بزرگ شده یا در طول CBE توده ای مشخص شده باشد که با ماموگرام یا اولتراسوند معلوم نشده، از ام ار آی استفاده می شود.
• بیوپسی پستان: در این روش مایع و یا بافتی از پستان ها گرفته شده و نمونه به لحاظ وجود سلول های سرطانی بررسی می شود. انواع مختلفی از بیوپسی وجود دارد. بیوپسی تنها تستی است که به واسطه آن مشخص می شود آیا سلول ها سرطانی هستند یا خیر.

لزوما همه خانم هایی که نتایج غیر نرمالی از چکاپ ها گرفته اند به بیوپسی نیاز ندارند. پزشک می تواند بدون انجام بیوپسی و تنها با استفاده از نتایج به دست آمده احتمال سرطان را کنار بگذارد.

فهمیدن تغییرات غیر نرمال در پستان می تواند استرس آور باشد. در این مورد با پزشک تان صحبت کنید که به چه تست هایی نیاز دارید و نتایج به دست آمده چطور تعریف می شود و به چه معناست. اگر مشخص شود که به سرطان مبتلا هستید، پزشک به شما کمک خواهد کرد تا با این شرایط مواجه شده و درمان شوید.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سرطان پستان و انواع آن به مطلب زیر مراجعه نمایید:

• سرطان پستان - از دیدگاه دانشگاه هاروارد

البته لازم بذکر است که معاینه پستان ها و سونوگرافی و ماموگرافی جهت تشخیص بیماری توسط متخصصین زنان، زایمان و نازایی و یا متخصص جراح عمومی درخواست می گردد ولی درمان های بعدی سرطان و یا عمل جراحی پستان ها توسط جراح عمومی انجام می شود و متخصصین زنان، زایمان و نازایی اعمال جراحی پستان ها را انجام نمی دهند.

درمان سرطان پستان:

بیش از یک رویکرد در درمان سرطان پستان وجود دارد. برنامه درمانی شما بر اساس فاکتورهای زیر پایه گذاری می شود:

• مرحله سرطان
• اندازه تومور در مقایسه با اندازه پستان
• نوع سرطانی که فرد به آن مبتلاست
• وضعیت یائسگی
• وضعیت عمومی سلامت فرد

از پرسیدن سوالاتی که در ذهن دارید و از ملاقات پزشک تان هراسی نداشته باشید. درک بهتر از بیماری سبب توجیه شما و انتخاب های درمانی مناسب می شود.

مرحله سرطان پستان:

بعد از تشخیص سرطان، پزشک باید گستردگی سرطان را تشخیص دهد که به آن تعیین مرحله سرطان گفته می شود. مرحله سرطان بر اساس فاکتورهای زیر تعیین می شود:

• اندازه تومور
• آیا سرطان به بافت های اطراف منتشر شده است
• آیا سرطان به غدد لنفاوی و یا سایر بخش های بدن رسیده است

برای یافتن این اطلاعات ممکن است تست های زیادی انجام شود. انتخاب درمانی بستگی به وسعت بیماری دارد. اغلب تا قبل از انجام جراحی به منظور خارج کردن توده سرطانی از پستان، تشخیص مرحله بیماری مشخص نیست.

درمان سرطان پستان:

برای درمان سرطان پستان راهای درمانی مختلفی وجود دارد و یکی از سوالات رایج خانم ها اینست که آیا سرطان سینه درمان دارد، پاسخ به این سوال بستگی به عوامل مختلفی و همچنین روش های درمانی دارد. از جمله روش های درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جراحی: جراحی از جمله معمول ترین انتخاب ها برای درمان سرطان سینه است. هدف از آن برداشت همه بخش های سرطانی از پستان می باشد. خیلی از خانم ها این انتخاب را دارند که تنها توده سرطانی را خارج کنند و خود پستان حفظ شود. اما بعضی خانم ها ناچارند همه پستان را بردارند. همزمان می توان جراحی پلاستیک برای بازسازی پستان نیز انجام داد. خانم هایی که در فکر انجام جراحی برای بازسازی پستان هستند، قبل از انجام این کار باید با جراح پلاستیک مشورت کنند.
• رادیو تراپی: در این روش برای درمان سرطان پستان از اشعه پر انرژی ایکس و یا سایر پرتوها استفاده می شود تا سلول های سرطانی کشته شده و یا از رشد بازمانند.
• شیمی درمانی: در این روش از داروهایی برای از بین بردن توده سرطان و یا توقف در تقسیم آن ها برای درمان سرطان سینه استفاده می شود.
• هورمون درمانی: استروژن سبب رشد برخی از انواع سرطان های پستان می شود. با استفاده از هورمون درمانی توانایی بدن در ساخت هورمون ها کاهش یافته در نتیجه از رشد سلول های سرطانی جلوگیری می شود.
• درمان هدفمند: از داروها و یا سایر مواد برای یافتن توده های سرطانی و حمله به آن ها استفاده می شود بدون این که سلول های طبیعی آسیبی ببیند.

در خیلی از خانم ها سرطان پستان بعد از درمان باز نمی گردد. اما در برخی خانم ها بعد از دوره ای، ممکن است سرطان باز گردد که به آن عود سرطان می گویند. عود سرطان می تواند در موقعیتی نزدیک به تومور اصلی و یا در سایر بخش های بدن باشد. انتخاب های درمانی در این صورت بستگی به عود سرطان خواهد داشت.

در حال حاضر درمان های جدید مورد مطالعه قرار گرفته است. برخی خانم ها می توانند از طریق شرکت در کارآزمایی های بالینی از درمان های جدید بهره برند. کارآزمایی های بالینی می تواند منجر به ایجاد درمان های بی خطر و موثر گردد.

حمایت و پشتیبانی:

اگر دریافتید که به سرطان پستان مبتلا هستید، ممکن است احساس ترس و ناتوانی کنید. ممکن است نگران خانواده و شغل تان باشید. انتظار بین دوره های ویزیت پزشک برای تان بسیار ملال آور خواهد بود. ممکن است همه چیز آنقدر سریع پیش رود که شما احساس عدم کنترل داشته باشید. شما ناچار خواهید بود درمورد تصمیمات بزرگ در آینده فکر کنید و مطمئن نخواهید بود که می توانید مراحل بعدی را پشت سر بگذارید یا خیر.

به خاطر داشته باشید افزایش اطلاعات شما از سرطان، درمان و بازسازی پستان مفید خواهد بود. سعی کنید چیزهای بیشتری را درباره بیماری و درمان تان بدانید.

قبل، در حین درمان و بعد از آن به خوبی مراقب خودتان باشید. غذاهای سالمی استفاده کنید و تا جایی که می توانید فعالیت خود را حفظ کنید. برای پشتیبانی از دوستان تان و کسانی که دوستشان دارید کمک بگیرید. آشنایی با افرادی که به سرطان پستان مبتلا بوده و درمان شده اند می تواند برای شما بسیار کمک کننده باشد.

دکتر غزال همتی

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

سرکار خانم دکتر غزال همتی دارای بورد تخصصی زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه علوم پزشکی ایران در شهر تهران هستند. بیش از 22 سال سابقه فعالیت در این حوزه را دارند و در سال 1388 به عنوان پزشک نمونه سال در غرب استان تهران انتخاب شدند.

مشاهده پروفایل دکتر غزال همتی