نام ژنریک:

• کوتریموکسازول

نام لاتین:

• CO-trimoxazole

نام تجاری:

• ®Bactrim
• ®Bactrim DS
• ®Septra
• ®Septra DS
• ®Sulfatrim

گروه دارویی- درمانی:

• سولفونامید و آنتاگونیست اسید فولیک – آنتی بیوتیک

طبقه بندی در بارداری:

• گروه D
  

اشکال دارویی:

• قرص: حاوی 400 میلی گرم سولفامتوکسازول + 80 میلی گرم تری متوپریم
• قرص کودکان: حاوی 100 میلی گرم سولفامتوکسازول + 20 میلی گرم تری متوپریم
• سوسپانسیون: حاوی 200 میلی گرم/ 5 میلی لیتر سولفامتوکسازول + 40 میلی گرم/ 5 میلی لیتر تری متوپریم
• محلول جهت تزریق وریدی: حاوی 400 میلی گرم/ 5 میلی لیتر سولفامتوکسازول + 80 میلی گرم/ 5 میلی لیتر تری متوپریم

موارد مصرف:

• کوتریموکسازول در درمان عفونت ادراری، عفونت گوش میانی یا اوتیت میانی، شیگلوز، پنومونی، برونشیت مزمن، اسهال مسافران مصرف می شود.

روش و مقدار مصرف:

• بالغین: در درمان اغلب عفونت ها، هر 12 ساعت 2 قرص کوتریموکسازول ( 2 قرص صبح، 2 قرص شب ) مصرف می شود. فرم تزریقی دارو فقط به صورت وریدی است و باید به شکل انفوزیون طی 60 الی 90 دقیقه تجویز گردد.
• کودکان: هر 12 ساعت 40 میلی گرم بر کیلوگرم سولفامتوکسازول و 8 میلی گرم بر کیلوگرم تری متوپریم به صورت خوراکی مصرف می شود.

مکانیسم اثر:

• کوتریموکسازول ترکیبی از 2 داروی سولفامتوکسازول و تری متوپریم است. سولفامتوکسازول آنزیم دی هیدروپترات سنتتاز و تری متوپریم آنزیم دی هیدروفولات ردوکتاز را مهار می نماید که این آنزیم ها مسول داخل کردن PABA در ساختمان اسید دی هیدروفولیک هستند. اگرچه هر یک از اجزا به تنهایی فعالیت باکتریواستاتیکی دارند، اما با تجویز توام آنها به علت مهار دو مرحله مختلف و متوالی از مسیر متابولیک فولات در باکتری، اثر سینرژیسم قوی ایجاد می شود و باعث افزایش فعالیت ضد میکروبی تا حدود 10 برابر می گردد که در نهایت داروی کوتریموکسازول اثر باکتریوسید دارد.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر سولفامتوکسازول 7 تا 12 ساعت است.
• نیمه عمر تری متوپریم 8 تا 11 ساعت است.
• این دارو از راه ادرار دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• مصرف بیش از اندازه کوتریموکسازول می تواند موجب بروز علائمی از قبیل حالت تهوع، استفراغ، اسهال، گیجی، تورم صورت، سردرد، کاهش فعالیت مغز استخوان می گردد.
• برای درمان مسمومیت ناشی از مصرف بیش از اندازه کوتریموکسازول باید بلافاصله معده بیمار تخلیه شود و درمان های حمایتی و علامتی نیز اهمیت دارد.

موارد منع مصرف:

• افرادی که حساسیت مفرط به داروهای سولفونامید و سایر داروهای حاوی سولفور( مانند تیازید ها، فورزماید، سولفونیل اوره خوراکی )، دارند.
• افرادی که دچار اختلالات شدید کلیه، کبد هستند.
• افرادی که دچار پورفیری هستند.
• در طول بارداری و شیردهی
• نوزادان زیر 2 ماه

موارد احتیاط:

• افرادی که مبتلا به ایدز هستند.
• افرادی که دچار اختلالات خفیف کلیه، کبد هستند.
• افرادی که دچار انسداد دستگاه ادراری هستند.
• افرادی که مبتلا به آسم و آلرژی هستند.
• افرادی که فاویسم دارند ( کمبود آنزیم گلوکز 6-فسفات دهیدروژناز یا G6PD)
• افرادی که دچار کمبود فولات ( اسید فولیک ) هستند.
• افرادی که مشکلات خونی یا کم خونی دارند.

تداخلات دارویی:

• این دارو کمبود اسید فولیک ناشی از مصرف داروی فنی توئین را تشدید می نمائید.
• این دارو اثرات داروهای پایین آورنده قند خون و داروهای ضد انعقاد خوراکی را افزایش می دهد.
• این دارو ممکن است اثرات سمی داروی متوتروکسات را تشدید نماید.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر،ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

• CNS: سردرد، افسردگی، تشنج، توهم
• Derm: راش، سندرم استیون-جانسون، بثورات پوستی، درماتیت اکسفولیاتیو، حساسیت به نور، کهیر، خارش
• GI: بی اشتهایی، استفراغ، اسهال، کرامپ های شکمی
• HEMA: آگرانولوسیتوز، آنمی آپلاستیک، آنمی مگالوبلاستیک، آنمی همولیتیک، لوکوپنی، ترومبوسیتوز
• GU: نفروز توکسیک، کریستالوری، هماتوری
• Other: یرقان، آنافیلاکسی، افزایش حساسیت

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مصرف این دارو در دوران بارداری و شیر دهی توصیه نمی شود. مگر این که پزشک منافع مصرف این دارو را به خطرات احتمالی، ترجیح دهد.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• هر آمپول 5 میلی لیتری از دارو فقط باید با 125 میلی لیتر محلول دکستروز 5 درصد، رقیق شود.
• از اضافه نمودن سایر دارو ها به محلول تزریقی این دارو خودداری نمائید.
• در صورت اختلال عملکرد کلیه باید دوز دارو را بر اساس کلیرانس کراتینین تنظیم نمائید.
• مصرف دارو در افراد مسن باید با احتیاط صورت گیرد.

توجهات بیمار - خانواده:

• دارو را همراه با یک لیوان آب مصرف نمائید و در طول درمان آب و مایعات فراوان بنوشید.
• توصیه می شود، علیرغم احساس بهبودی، دارو را مطابق دستور بکار برده و در صورت فراموش نمودن یک دوز، بلافاصله پس از بخاطر آوردن، دارو را مصرف نمائید. مگر این که زمان مصرف دوز بعدی رسیده باشد.
• در صورت بروز علائمی مانند راش پوستی، گلودرد، تب، زخم های دهان، خونریزی یا خون مردگی غیر عادی به پزشک مراجعه نمائید.
• در صورت بروز اسهال به پزشک اطلاع دهید.
• از مصرف خودسرانه داروهای دیگر با کوتریموکسازول خودداری نمائید و در صورت نیاز باید با پزشک مشورت شود.

شرایط نگهداری دارو:

• دارو را در دمای 15 تا 30 درجه سانتی گراد و در محیط خشک و دور از نور، نگهداری نمائید. از یخ زدن آمپول اجتناب ورزید.